NEO-KLASİK İKTİSAT

1870’lerden 1920’ye
kadarki dönemde, özellikle üç değişik ülkede (ingiltere, İsviç­re, Avusturya)
gelişen iktisadî akımdır. Nco-klasİk iktisatçılar esasta liberal ideolo­jiyi
sürdürmüşlerdir. Getirdikleri en büyük yenilik, değeri marjinal (nihai, son)
faydaya indirgemeleridir. Aslında bu olgu klasik İk­tisatçıların şahsi menfaata
verdikleri öne­min bir devamıdır. Nco-klasikler klasik ik­tisatçılara,
özellikle tarihçi ve sosyalist okulların yaptıkları tenkitleri dikkate al­mışlardır.
Ancak onlar da klasiklerin evren­sellik, tümdengelim ve soyutlama yöntem­lerini
devam ettirmişler, iktisadi insan (ho-mo economicus), tabii iktisadi düzen ve
lam rekabet varsayımlarını kabul etmişler­dir. Yalnız onlar sistemlerinin esası
olarak kimsenin karşı çıkamayacağı psikolojik gerçeği, yani marjinal faydanın
belirleyici­liğini benimsemişlerdir.

Marjinalizmin temeli,
faydacı felsefedir. Ancak iktisadi anlamda H. Gossen (1810-1858) önemli bir
nokta oluşturur. Ondan sonra rasyonel davranan, tüketicinin tüketi­minden azami
fayda elde ederek dengeye varmayı hedeflediği kabul edilmiştir. Gos­sen bunun
için üç ilke ileri sürmüştür: a) Azalan marjinal fayda yani tüketilen birim­ler
arttıkça bunların ilave faydasının azal­ması, b) Tüketicinin dengeye ulaşmak
için tükettiği birimlerden elde ettiği marjinal faydalan eşitlemesi, c)
Faydanın nedretten doğması ve sübjektif kıymet taşıması. Gos-sen’in bu
fikirleri Neo-klasik iktisat tarafın­dan tam rekabet şartları alünda azami fay-

danın ve refahın
sağlanmasında temel kabul edilmiştir.

Neo-klasİk iktisat
Menger, Walras ve Je-vons tarafından sırasıyla Avusturya, isviçre ve
İngiltere’de kurulmuştur. Bunların yaşa­dıkları dönem aynıdır.

Avusturya (Viyana)
Okulu: Marjinaliz-mi psikolojik temellere dayandırırlar. Buna göre mal ve
faktör fiyatlarının belirlenme­sinde temel etken, marjına! birimlerinin sağladığı
faydadır.

isviçre (Lozan) Okulu:
Marjinalizmi ma­tematik yönden ifade etmişlerdir. Öncüleri Cournot, kurucuları
Walras ve Pareto’dur. Bugün kapitalist iktisat büyük ölçüde bun­ların denge
fikrini ve analizini devam ettir­mektedir.

ingiltere Okulu: Jevons
tarafından kurul­muş, fayda-zahmet konusu matematiksel yöntemlerle formüle
edilmiştir. Cambridge Okulu tarafından devam ettirilmiş, Fisher gibi Amerikan
iktisatçılar da bu okula men­sup olmuşlardır. Klasiklerin aksine tüme­varıma
büyük önem veren MarshalI ile, Re­fah ekonomisi kavramıyla adeta özdeşleşen
Pigou, bu okulun önemli simalarıdır.Klasik iktisadın uğradığı tenkitler ve ka­pitalizmin
XIX. yüzyılın ikinci yarısında aldığı şekil Marjinalist yöntemi kullanan
Neo-klasik iktisadın oluşmasında etkili ol­muştur.

Neo-klasiklcr de tıpkı
klasikler gibi, tüm­dengelim yöntemini ve homo economicus ile tam rekabet
varsayımlarını esas almış­lardır. Ancak Neo-klasİk toplumsal değil, ferdî
davranışları açıklamaya çalışarak psi­kolojiye dayanmışlar ve böylece evrensel
gerçeğe ulaşılabileceğini düşünmüşlerdir. Faydanın iyileştirilmesine dayanan
denge analizleri genel dengeye ulaştırılarak ferdî

gerçekten bölüşüm gibi
sosyal (ve ideolo­jik) bir açıklamaya nesned kılınmıştır.

Ahmet T AB AKOĞLU

 Bk. Klasik iktisat