Necmeddin-i Kübra Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

NECMEDDİN KÜBRA (1145-1226)

Harezmli mutasavvıf. Kübreviye tarikatının kurucusudur.

Harezm’de doğdu, aynı yerde öldü. Gerçek adı Ahmed b.Ömer Ebu’l-Cennab’tır. Önce doğduğu yerde öğrenim gördü, sonra Mısır’a giderek Kuran, fıkıh, tefsir ve Hadis okudu. Şeyh Ruzbihan el-Vezzân’ın yanında kaldı, onun etkisiyle kendini tasavvufa verdi. Bir süre sonra Tebriz’e gitti. Bilgin ve mutasavvıf Ebu Nasr Hefda’nın derslerini dinledi, yeniden Harezm’e döndü ve kurduğu tekkede düşüncelerini yaymaya başladı.

Necmeddin Kübra, çevresinde büyük etki yaratmış, birçok ünlü kimsenin toplanmasını sağlamıştır. Bir söylentiye göre ona bağlanan bilginler arasında Mevlânâ Celâleddin’in babası Bahaeddin Veled de vardır. Necmeddin, inanç bakımından, Şeriat ilkelerine bağlı, sünni bir anlayışı benimsemiş, dinle tasavvufun uzlaştırılması gereğini öne sürmüştür. Onun geliştirdiği düşünceye göre içinde yaşanan evren yaratılmıştır, geçicidir, önsüz-sonsuz olan yalnız Tanrı’dır. Bu nedenle dünyaya bağlanmak değil, ondan yüz çevirmek, onu önemsememek gerekir. İnsan içekapanış ve derin düşünmeye dalarak tanrısal evrene yönelebilir, usun sınırlarını aşan gerçekleri sevgi ve sezgiyle kavrayabilir. Toplumdan uzak kalıp yalnız Tanrı’yı düşünmek, onun adlarını anmak (zikr) kişiyi olgunlaştırır, yetkinleştirir.

Gerçeğin kavranılmasını önleyen engellerin başında tutku gelir. Tutku duyu varlıklarına, dünyaya, gösterişe, geçici olana duyulan aşın eğilimdir. Bunu önlemek için, İslam dininin önerdiği ibadet biçimi dışında, ona yardımcı olacak nitelikte, tasavvufu benimsemek gerekir. Tasavvufun özü Tanrı’ya duyulan sevgidir. Sevgi de usla değil inanla bağdaşır. Bu nedenle, Tanrı’ya yönelmek için, önce inan sonra sevgi yolu seçilmeli. Sevgi ibadetin anlamını genişletir, kişinin içini ışıklandırır. Necmeddin Kübra düşüncelerini, yalnız tekkesinde toplananlara sözlü açıklamalarla benimsetme yolunu tutmamış, Şeriat konularından kaynaklanan kitaplar da yazmıştır. Çoğu tarikata girme yollarını gösterir nitelikte olmakla
birlikte İslam dininin genel ilkelerine getirilmiş yorumları içerir.

•    YAPITLAR (başlıca): el-Usulü’l-Aşere, 1840,(“On Yöntem”); Risale fi’s-Süluk, yazma, (“Tarikata Girme Kitapçığı”); Risaletü’t-Turuk, yazma, (“Tarikatlar Kitapçığı”); Tevaliü’t-Tenvir, yazma, (“Aydınlatmanın Sürdürülmeleri”); Aynu’l-Hayat, yazma, (“Dirilik Kaynağı”).

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi