Necil Kazım Akses Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

AKSES, Necil Kâzım (6 Mayıs 1908, İstanbul – 16 Şubat 1999, Ankara)

Türk besteci. “Türk Beşleri” olarak anılan grubun üyesidir. Halk müziği ve klasik Türk müziği motiflerini çok sesli müziğin tekniğiyle bağdaştırmaya çalışmıştır.

İstanbul’da doğdu. İlkokulda keman, ortaokulda viyolonsel eğitimi gördü. Darülelhan’da Cemal Reşit Rey’den armoni dersleri aldı. 1926’da liseyi bitirdi ve Viyana’ya gitti. Avusturya Devlet Müzik ve Görsel Sanatlar Akademisi’ne girdi. Joseph Mara’tan armoni, kompozisyon, kontrpuan ve füg, Kleinecke’den viyolonsel dersleri aldı. 1931’de Akademi’nin kompozisyon bölümünü bitirdi ve ileri kompozisyon bölümüne kabul edildi. 1932’de Prag Devlet Konservatuvarı’nın ileri kompozisyon bölümüne girdi ve besteci Josef Suk’la çalıştı. Besteci Alois Hâba’dan “çeyrek ses” sistemini öğrendi, 1934’te okulu bitirerek yurda döndü ve Ankara Musiki Muallim Mektebi’ne öğretmen atandı. 1935’te Türkiye’ye gelen ünlü besteci Paul Hindemith’le birlikte Devlet Konservatuvarı’nın kuruluş çalışmalarına katıldı. 1948’de Ankara Devlet Konservatuvarı müdürlüğüne, bir yıl sonra Güzel Sanatlar, genel müdürlüğüne atandı. Berne ve Bonn kültür ateşeliklerinde bulundu. 1958’de Devlet Operası genel müdürlüğüne getirildi. 1971’de “Devlet Sanatçısı” oldu. Emekliye ayrıldıktan sonra uzman olarak Devlet Konservatuvarı kompozisyon öğretmenliğine getirildi.

Akses, halk müziği ve klasik Türk müziği motiflerini çok sesli müziğin tekniğiyle işleyen Türk Beşleri grubunun üyesidir. Divan müziğine duyduğu ilgi, Orkestra için Konçerto, Itrî’nin Nevâ-kân Üzerine Scherzo, Bir Divandan Gazel gibi yapıtlarında belirgin olarak görülür. Bestelerinde, temel ritm ve ezgiler sürerken başka enstrüman gruplarının farklı tempolarla müziğe katıldığı “rastlantısal” tekniği sık sık kullanmıştır. Klasik Türk müziğine yoğun bir ilgi duyan besteci, buradan aldığı öğeleri çok sesli müziğin teknikleriyle bağdaştırmayı denemiştir. Örneğin,

Bir Divandan Gazel’de, bu öğelerden biri olan “terennüm”e yer verir. Ulusal konulara ilgi duyan Akses, bu türde en tanınmış yapıtlarından Ankara Kalesi adlı senfonik şiirini ve 50. Yıl M arşı’m bestelemiştir. Klasik Türk müziği makamlarını, halk müziğinin ritmik ve melodik elemanlarını genellikle yoğun bir orkestralama ve sağlam bir biçim duygusuyla kullanmaya çalışır.

•    YAPITLAR (başlıca): Beş Piyano Parçası, 1929-1930 Poem, Keman ve Piyano için, 1930; Fliit Sonatı, Flüt ve Piyano için, 1933; Minyatürler, 1936; Antigone için Sahne Müziği, 1936; Kral Öidıpus için Sahne Müziği, 1936; Julius Caesar için Sahne Müziği, 1936; Konservatuvar Marşı (U.C. Erkin’le), 1940; Ankara Kalesi, 1942; Yaylı Çalgılar Üçlüsü, 1945; Ballade, 1947; Itri’nin Nevâ-kân Üzerine Scherzo, 1948; Timur (opera), 1956; On Piyano Parçası, 1963-1964; Portreler, 1964-1965; Ağıt Dörtlüsü, ya da ikinci Yaylı Çalgılar Dörtlüsü, 1971; 50. Yıl Marşı, 1973; Senfonik Destan, 1973Sesleniş, 1973; Bir Divandan Gazel, 1976; Orkestra için Konçerto, 1977; Viyola Konçertosu, 1978.

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi