Necati Cumalı kimdir? Hayatı ve eserleri
Necati Cumalı kimdir? Hayatı ve eserleri: Florina’da doğdu (1921-10 Ocak 2001). Ortaöğrenimini İzmir Atatürk Lisesi’nde (1938), yükseköğrenimini Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesinde tamamladı (1941). Askerliğinden sonra İzmir’de memurluk ve avukatlık yaptı (1945-57). Paris Ataşeliğinde memur (1956-59), İstanbul Radyosu’nda redaktör olarak çalıştı (1963). Sonraki yıllar roman ve oyun yazarlığı ile geçimini sürdürdü.
Necati Cumalı, Kızılçullu Yolu’nda topladığı gençlik şiirlerinde evleri, sokakları, iskelesi, balıkçıları, denizi, gökyüzü ile küçük kıyı kasabasının donmuş zamanlarından çizgiler getirmişti. Genç, sevimli, sokulgan bir şiirdi bu. Duyularının yeniden yarattığı bu aydınlık dünyada hep iyi ve güzel şeyleri görüyordu Cumalı. Doğayla içli-dışlıydı. Denize doğru yürürken, “yeni biçilmiş buğday tarlalarında” sırtüstü uzanıp yıldızları seyrederken evrenin tadım çıkarıyor gibiydi.
Gündüz işim var, arkadaşlarım Gece yıldızlar var, karım var Günaydın tavuklar, horozlar.
Daha sonra büyük kentlerin simgelediği para pul dünyasının arkasında gizlenenleri algılayınca bu iyimserlik kendiliğinden bir direnç kaynağına dönüşmüş görünür Cumalı’nın şiirlerinde. Savaşın, açlığın, veremin yarattığı korkulu dünyada yaşamanın bedelini öderken bu kaynakdan alır gücünü. Yakıp yıkan, yok eden karşısında ölümü yenmekte olana tutunarak ferahlıyor gibidir.
Harbe Gidenin Şarkılarındaki (1945) acı şiirlere karşın yitirmez bu özelliği. Dönüş, özelikle Hürriyete Övgü’ye yansıyan da bu güçtür. Bu sevinme gücüdür.
Boşuna değil dökülen kan Hatıran daha aziz çıkacaktır Bu felaket senelerinden Asırlardır bu böyledir Tüm kötülükler geçer Yaşar iyi ve güzel olan.
Cumalı’nın Mayıs Ayı Notları’nda (1947) yer alan şiirlerinde yeni temalarla birlikte yeni dize olanakları aradığını söyleyebiliriz. Yeni tema aşktır.
Güzel Aydınlık’taki (1951) şiirlerse hem şairin yaşamına bağlı duyarlıklarla zenginleşmiş, hem belirleyici temalar getirmiştir. Bir konuşmasında şöyle açıklar şiirine egemen olan temaları:
Dördüncü kitabım Güzel Aydınlık’ta şiirimin bütün temaları aşağı yukarı belirlenir. O kitabın bölümlerini genişleterek bir bakıma benim bütün şiirlerimi temalarına göre ayırabilir okuyucu. Aşk kırgını genç bir adam, o kırgınlığın ardından aradığı mutluluğu bir türlü bulamaz, güven altına alamaz gelecek yaşamım, üzgündür çevresinde olup bitenlerden, toplumsal eşitsizlikler haksızlıklar ile sarsılır, taşra ile büyük kent arasında gitgelli bir yaşam sürer, kıyısında yaşadığı Akdeniz doğa olarak gittikçe yer eder duyarlığında. Bu temalar daha sonraki yazdıklarımda yeni renkler, boyutlar kazanır.
(Gösteri, 4 Mart 1981)
Kırgınlıkla coşkunun, yitirme kaygısı ile kavuşmanın, gerçekle coşumun birlikte göründüğü şiirlerinde koku, renk, güneş, yıldız, mevsim gibi doğayı simgeleyen öğeler çokça çıkar karşımıza. Ev, sokak, bahçe, park, bekâr odası, kahve, sandal, meyhane, tramvay, otobüs gibi günlük yaşamın alışılmış öğeleri de belirtici olarak görünür. Özellikle ilk dönemi sayabileceğimiz 1943-1960 yıllarının yaratılarında aynı öğelerle çalışmasına karşın Karakolda (İmbatla Gelen, 1955), Çıngırak, Uzak Haziran (Güneş Çizgisi, 1957) gibi kalıcı niteliklere sahip yapılar da koyar ortaya.
1960’tan sonraki yapıtlarında sözcüklerle birlikte dize beğenisinin, yapı anlayışının değiştiğini gösteren şiirler arasında da bu nitelikleri taşıyanlar vardır. Bunlardan “Kısmeti Kapalı Gençlik’te (Yeni Dergi, 1966) becerilerini dengeli bir ustalık düzeyine ulaştırır Cumalı. Bu, 13’er hecenin gözetildiği 5’er dizelik 5 bölümden oluşan şiirde öykü ile birlikte duyarlık da arınmıştır. Yaşanan, geniş çağrışımlı sözcük ve deyimlerin yardımı ile tarihsel denebilecek boyutlar kazanırken, şiirin öğeleri olağandışı hiçbir müdahale ile karşılaşmadığından, içten içe sarsar okuru.
Necati Cumalı’nın son dönem kitaplarından Aç Güneş (1980) Akdeniz, Bozkırda Bir Atlı (1982) Anadolu duyarlığından kaynaklanan şiirlerden oluşur. Bu şiirlerde eski ile yeni, tarihsel bir kesitte birleşmiştir.
ŞİİR KİTAPLARI:
Kaynak: Çağdaş Türk Edebiyatı 3, Cumhuriyet Dönemi 1, Şükran KURDAKUL, 1994, Evrensel Basım Yayın.
Necati Cumali
Günümüz şâir ve yazarlarından. 1921 yılında bugünkü Yunanistan’ın sınırları içinde kalan Florina’da doğdu. Millî Mücâdeleden sonra âilesinin yerleştirildiği Urla’da liseyi bitirip, Ankara Hukuk Mektebine devam etti. Buradan mezun olduktan sonra, Ankara’da memuriyet hayâtına başladı, daha sonra Urla veİzmir’de avukatlık yaptı. İki yıl Paris’te kaldı, bir süre de İsrail’de bulundu.
Şiir yazmaya 1940’larda başladı. Önceleri aşk ve tabiatı konu edinen şiirler yazarken, sonradan memleketin ve köylünün içinde bulunduğu sosyal meseleleri açık, iyimserce, tahrikten uzak bir üslupla ve fazla çarpıtmadan dile getiren eserler verdi. “Karakolda” şiiri bunun en bâriz misallerinden birisidir. Çok sayıda tiyatro oyunu ve skeç yazmıştır.
Eski Türk Dil Kurumunun üyesi ve idârecilerinden olan Necâti Cumâli’nin; Denizin İlk Yükselişi, İmbatla Gelen, Güzel Aydınlık, GüneyÇizgisi isimli şiir kitapları; Tütün Zamanı isimli romanı, Yalnız Kadın, Susuz Yaz, Değişik Gözle isimli hikâye kitapları ve Mine, Boş Beşik, Nalınlar, Derya Gülü isimli tiyatro oyunları vardır.
Kaynak: Rehber Ansiklopedisi, 15. Cilt.