Edebi Şahsiyetler

Nazim Kimdir, Hayatı, Edebi Kişiliği, Eserleri, Hakkında Bilgi

NAZÎM (1650 ? – 1727)

Osmanlı Divan şairi ve müzikçi. Peygambere naatlar yazmış, besteleriyle Türk müziğinde klasik üslubun en büyük temsilcilerinden biri olmuştur.

İstanbul’da doğdu, Edirne’de öldü. Doğum tarihi kesin değildir. Asıl adı Yahya’dır. Genç yaşta Enderun’a alınarak eğitim gördü. Arapça, Farsça öğrendi. Öğrenimini bitirdikten sonra Saray’da çeşitli görevlerde bulundu. Has kilerde nöbetçibaşılığa getirildi. Şiirde, özellikle müzikte gösterdiği yetenekle üne kavuştu. IV. Mehmed’in bir fermanıyla yaşamı boyunca kendisine İstanbul pazarbaşılığının geliri bağlandı. Kendi isteği ile Saray’dan ayrıldı, başka bir resmi görevi de üstlenmedi.

Mevlânâ Celâleddin Rûmî’ye yazdığı bir kaside ile “külâh-ı mevlevi” redifli gazeline dayanılarak, Mevlevi tarikatına bağlı olduğu ileri sürülürse de, temel Mevlevi kaynaklarında böyle bir kayda rastlanmaz.

Tek yapıtı Divan’ıdır. Basılı nüshası, çeşitli tarihlerde yazdığı beş ayrı divandan oluşur. Hz. Muhammed’e yazdığı naatları ile tanınmıştır. İlk dört divanında 189, beşincisinde gazel tarzında yazılmış 545 naatı vardır. Şiirlerinde çok Arapça ve Farsça sözcük kullanmıştır. Ancak, yalın bir anlatımı vardır. Kasidelerinde Nef’î, gazellerinde Neşâtî gibi iki usta şairin etkisinde kalmış, onlara nazireler yazmıştır. Naatlarındaki dinsel öğeler gazellerinde yoktur.

Nazîm aynı zamanda Klasik Türk müziğinin yaratıcı bestecilerinden biridir. Çoğu büyük formlu olan besteleri Klasik üslubun en sağlam örnekleri arasındadır. Çağdaşları Hafız Post ve Itrî’yle, padişah huzurundaki fasıllara katıldı. Çok güzel, tiz bir sesi vardı. Beş yüzden çok beste, semai ve şarkısı vardı. Yazma güfte derlemelerinde üç yüze yakın yapıtının güfteleri yazılıdır. Besteleri büyük bir makam çeşitliliği gösterir. Çoğunun güftesi kendi şiirlerinden alınmıştır. Bayatî makamına özel bir düşkünlük göstermiş, bu makamdan otuz parça bestelemiştir. Yazdığı naatların besteleri bugüne ulaşamamıştır. Günümüze gelebilen sayılı yapıtı melodi yönünden ilk bakışta sade bir yapı göstermekle birlikte, dinleyiciden çaba isteyen inceliklerle örülüdür.

YAPITLAR (başlıca): Kitap: Divan-ı Belagat Ünvan-ı Nazîm, (ö.s.), 1841. Beste: Acem Muhammes Beste “Ol kim misal-i hale meh-i mihribanı var”, Bayatî Sakil Beste “Hat zail etki hüsnünü ben kaşdayım dahi”; Bayatî Hafif Beste “Ey Fuzulî, eyledi her derde derman ol tabib”; Bayatî Nimdevir Beste “Değil câm-ı mey açıldı gül-i bağ-ı tarab şimdi”; Buselik Zincir Beste “Gönül o turra-i müşgin-kemende düşmüştür”; Şehnaz Ağır Semai “Didem yüzüne nâzır nâzır yüzüne didem”.

•    KAYNAKLAR: R. F. Kam, Bestekâr-Şair Nazîm, Hayatı, Eserleri Hakkında Tetkikat, (bibliyografya içerir), 1933.

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi