Nadir Şah (Afganistan) Kimdir, Hayatı, Dönemi, Hakkında Bilgi

NADİR ŞAH (1880-1933)

Afganistan kralı. 1929-1933 arasında yönetime egemen olmuştur.

Dehredum’da (Hindistan’da) doğdu, 8 Kasım 1933’te Kabil’de öldü. Muhammed Yusuf Han’ın oğludur. İlk öğrenimini babasının sürgünde bulunduğu Hindistan’da yaptı. 1901’de Habibullah Han’ın Afganistan hükümdarı olması üzerine ülkesine döndü. Bir süre sonra generalliğe yükseldi. İngilizler’e karşı yapılan savaşlarda gösterdiği yararlılıklar nedeniyle ordu başkomutanı ve harbiye nazırı oldu. 20 Şubat 1919’da Habibullah Han’ın öldürülmesinden sorumlu tutularak tutuklandı. Yeni emir Emanullah Han tarafından bağışlanarak, üçüncü İngiliz-Afgan Savaşı’nda güney cephesi komutanlığını üstlendi. Hindistan sınırını aşarak Veziristan’ı işgal etmesi nedeniyle yeniden başkomutan ve harbiye nazırı oldu. Emanullah Han’ın toplumsal, siyasal ve iktisadi alanda başlattığı reformları ve SSCB ile kurduğu yakın ilişkiyi desteklemediği için 1924’te Paris büyükelçiliğine atanarak ülkeden uzaklaştırıldı. Kısa süre sonra hastalığını öne sürerek istifa etti ve Güney Fransa’ya yerleşti. Emanullah Han 1928’de çıkan ayaklanma sonucu 14 Ocak 1929’da tahtı İnayetullah Han’a terketmek zorunda kaldı. 17 Ocak’ta Beççe-i Saka adlı bir çete başı Kabil’i işgal ederek Habibullah Han adıyla yönetimi ele geçirdi. Fransa’dan Bombay’ a gelen Nadir, Güney Afganistan’daki kabilelerin de desteğiyle Ekim 1929 başlarında Kabil’e girdi ve 16 Ekim 1929’da krallığını ilan ederek Beççe-i Saka ve yandaşlarını idam ettirdi.

Emanullah Han yandaşı geniş bir kitleyi zaman içinde edilgen duruma getirerek fazla tepki yaratmayacak bir modernleşme siyaseti izledi. Hükümetin uygulamalarını denetleyecek Cemiyet-i Ulema adlı bir kurul oluşturarak ülkedeki muhafazakâr çevrelerin de desteğini aldı. Bu kurulun izniyle modern okulların açılmasını sağladı. Türkiye’den uzmanlar getirterek Tıp Fakültesi, Edebiyat Akademisi, Askeri okullar ve sanayi okulları açtırdı. Yükseköğrenim için dış ülkelere öğrenci gönderildi. Ekim 1931’de genel çizgileriyle 1923 Anayasası’nı anımsatan ancak ona göre daha ılımlı ve dengeci bir anayasa ilan etti. Bu anayasayla atamayla gelen Seçkinler Meclisi ve seçimle gelen Devlet Konseyi biçiminde çift meclisli bir yasama organı oluşturuldu. Bu arada iktidarını sağlamlaştırmak adına kimi etkili kişilerin öldürülmesi, genel hoşnutsuzluğu artırarak, ayaklanmalara yol açtı. Türkiye Büyükelçisi Gulam Nebi Han’ın geri çağrılarak idam edilmesi üzerine Güney bölgelerinde çıkan karışıklıklar yeni bir aydın kıyımına gerekçe yapıldı. Toplumsal ve siyasal kutuplaşmanın hızla tırmandığı bu ortamda Nadir Şah, liseli bir öğrencinin suikastı sonucu öldü.

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi
vikipedi, ekşi