Nabi Kimdir, Hayatı, Eserleri, Edebi Kişiliği

Nâbi, Türk Dîvân edebiyatı şâiri, yazar. (D. Urfa 1642 – Ö. İstanbul 1712)

Asıl adı Yusuf’tur. Urfa’da doğdu. Önemli ilim adamları yetiştirmiş Gaffarzâde ailesine mensubtur. ürfa’da arzuhalcilikle işe başladı, daha sonra 24 yaşında İstanbul’a seldi (1664). Musahib Mustafa Paşa’nın önce divan kâtibi oldu. 1678’de hacca gitti. Dönüşünde Mustafa Paşa’nm kethüdası oldu. Bu Paşa’nın ölümü üzerine Haleb’e gitti. 25 yıl Halep’te zengin bir hayat sürdü. Eserlerinden Hayriyye ve Hayrabâd’ı burada yazdı, divanını orada düzenledi. Baltacı Mehmed Paşa Vali olarak geldiği Halep’ten İstanbul’a sadrazam olarak dönerken Nâbi’yi de yanında götürdü (1710). Bu sırada 70 yaşına varmış olan Nâbi İstanbul’da üstad olarak büyük rağbet gördü, 1712 yılında İstanbul’da öldü. Mezarı Üsküdar’da Karacaahmed mezarlığındaki Miskinler tekkesi civarındadır.

Edebi Kişiliği

Sağlığında İstanbul’da Şeyhu’ş-şuara olarak kabul edilen Nâbi’nin hoşsohbet bir zat, irticalen şiir söyleyecek kadar mahir bîr sanatkâr, bilhassa edebiyat bilgilerinde eşsiz olduğu, Farsça’yı çok iyi bildiği kaynaklarda yazılıdır.

Didaktik şiire verdiği önemle kendine divan şâirleri arasında özel ve mühim bir yer edinmiştir, şöhreti şiirinin ana felsefesini oluşturan hikemî tarzdan gelir. Yaşadığı altı padişahın (I. İbrahim—III. Ahmed) devirlerinin sosyal çöküntülerini görmüş, halkın ruh hâline tercüman olmuş, Osmanlı toplum hayatını geniş şekilde şiirine işlemiştir. Şiirlerinde atasözleri, fikir ve hikmet ifade eden sözler geniş yer tutar. Rahat ve akıcı bir dili vardır. Halka, kendi zevk ve duygularıyla hitab etmesini bilmiştir.

Eserleri _(başlıca)

Manzum

• Türkçe divan: Yazmalarından ayrı 1841 ve 1875 yıllarında olmak üzere iki kez basılmıştır,
• Farsça Divançe: Türkçe divan içinde bir bölüm teşkil eder.
• Tercüme-i hadîs-i erbâin: Câmî’nin kırk hadis tercümesinden  Türkçe’ye yapılmış nakillerin en güzellerindendir. Hadîs metinlerini ve oniarın birer kıt’a halinde, oldukça serbest tercümelerini ihtiva eder.
• Hayriye: Nâbi’nin en tanınmış eseridir. Oğlu Ebu’l-Hayr Mehmed için Halep’te 1701 yılında yazdığı bu mesnevî tarzındaki eserde şâir hayât tecrübe ve görüşlerini anlatmış, oğluna hayırlı bir hayat yolunda sakınması veya yapması gerekli şeylerin neler olduğunu açıklamış, ona, genel ahlâk kaideleri içinde öğütler vermiştir.
• Hayrâbâd (1705),
• Surnâme (1675): Edirne’de yapılan bir sünnet düğününü tasvir eder (Agâh Sırrı Levend tarafından yayımlandı 1944).

Mensur

• Fetihnâme-i Kameniçe (baskısı 1281),
• Tuhfetü’l-Haremeyn: Hac seyahatini anlatır.
• Zeyl-i Siyer-i Veysî : Peygamberimizin hayatını, Mekke’nin fethine kadar anlatır.
• Münşeat: Resmî ve hususî birçok mektuplarını ihtiva eder.