Kimdir

Muzaffer Şerif (Sherif) Başoğlu kimdir? Hayatı ve eserleri

Muzaffer Şerif (Sherif) Başoğlu kimdir? Hayatı ve eserleri: Ödemiş’te doğdu (1906). Ortaöğrenimini İzmir Amerikan Koleji’nde, yükseköğrenimini İstanbul Üniversitesi Edebiyat Felsefe Bölümü’nde ta­mamladı. Amerika’da Colombia Üniversitesi’nde “Algılamada Kimi Top­lumsal Etkenlerin İncelenmesi” konusundaki teziyle doktorasını verdi (bas. New-York, 1936). Ülkeye dönünce Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Felsefe Bölümü’nde psikoloji okuttu. Ceza Yasasının 141. maddesine aykırı eylemde bulunduğu savı ile bir grup öğrencisiyle birlikte tutuklandı (1944). Takipsizlik kararı verilerek serbest bırakıldı. Çağrılı ola­rak Amerika Birleşik Devletleri’ne gitti (1945). Princeton ve Yale üniversi­telerinde sosyal psikoloji dersleri verdi. Oklahoma Üniversitesi’nde “Grup İlişkileri Enstitüsü”nü kurdu. 1980’de Pennsylvania Üniveristesi’nden emekli oldu. Amerika’da öldü (1988).

Muzaffer Şerif ülkemizde Tan, yönetimine katıldığı İnsan, Yurt ve Dünya, Adımlar (1940-1944) gazete ve dergilerinde özellikle Alman faşizminin da­yanaklarından biri olan “üstün insan kuramı”na karşı yazılarıyla tanınmış­tır. Irk Psikolojisi (1943) adlı yapıtında, batıda bilimsel düşüncenin üstün ırklar, aşağı ırklar biçiminde ayrım yapmadığını, üstün ırk kuramının em­peryalizmin gelişme döneminde istilacılar tarafından ortaya atıldığını belir­tir. Einstein fiziğini bile “Yahudi fiziği” diye niteleyerek yadsımaya çalışan Alman faşizminin Hitler’in kişiliğinde simgelediği insanüstü kavramının in­san gerçeğine aykırı olduğunu yazar. “Seçkin Adam Düşkünlüğü ve Faşizm” (Değişen Dünya, 1945) adlı yazısında Fransız, Sovyet ihtilalleri ve Kurtuluş Savaşımız gibi toplumsal olaylara öncülük eden kuram-eylem adamları ile sanatçıların “insan kitlelerinin büyük dertleri içinde pişerek” yetişebilecek­leri yolundaki görüşleri paylaşır. Amerika Birleşik Devletleri’nde sosyal psikoloji alanında ün yapmış. 1936’larda basılan Psikology of Social Norm (Sosyal Kuralların Psikolojisi) adlı yapıtı Princeton, Harward, Yale, Colombia Üniversitelerinde sosyal psikolojide başlıca kaynak olarak kullanılmıştır. “Sosyal psikologun görüş açısındaki noksanlık”, “Psikolojik olaylarda algı dayanağı”, “Sosyal psikolojide uyarı durumları”, “Toplum değerleri” gibi konuların incelendiği bu yapıt yazarın deyişiyle “bireyin diğer insanlarla et­kileşiminden oluşan veya kendi gözünde önemli saydığı gruplardan edindi­ği etkileyici ölçülerin sonuçlarından” yararlanılarak hazırlanmıştır.

Gündüz Vassaf, Muzaffer Şerif Başoğlu’nun “sosyal psikoloji” dalındaki çalışmalarını şöyle değerlendiriyor:

Muzaffer Şerif, toplum psikolojisinin başlıca kurucusu ve kuramcıla­rı arasında yer alır. Onun psikolojiye en büyük katkısı, bireyleri anla­madan toplumu, toplumu anlamadan da, bireyleri anlamanın olanaksız olduğunu, yaratıcı ve titiz deneyleri ile kanıtlaması olmuştur. Bu yolda fizik kimya gibi “pozitif” bilimlere benzemeye çabalayarak, insanı top­lumdan soyutlayan ve kimliğini salt kuru laboratuar çalışmalarında ara­yan psikolojiye yeni bir yön vermiş, birey ve toplumu birbirlerine karşıt ya da ayrı güçlermiş gibi ele alan yaklaşımların kısırlığını göstermiştir.

Kaynak: Çağdaş Türk Edebiyatı 4, Cumhuriyet Dönemi 2, Şükran KURDAKUL, 1994, Evrensel Basım Yayın. Muzaffer Şerif