Mutez-Billah (Abbasi) Kimdir, Hayatı, Hakkında Bilgi

Ebû Abdillâh el-Mu’tez-Billâh Muhammed b. Ca’fer el-Mütevekkil b. Muhammed el-Mu’tasım-Billâh el-Abbâsî (ö. 255/869) Abbasî halîfesi (866-869). 233’te (847) doğdu. Babası Halife Müte­vekkil-Alellah, annesi Kabîha adlı bir câri­yedir. İki yaşında iken kardeşleri Müntasır ve Müeyyed’in arasında ikinci veliahtlığa tayin edildi. Ancak büyüdükçe babasının Mu’tezz’e duyduğu yakınlık artmaya baş-tadı ve iktidarının sonlarına doğru onu, Türkler’e karşı bir denge unsuru olarak Araplar’dan ve diğer milletlerden oluşturduğu Megâribe denilen bir askerî birliğin başına getirdi.

Müntasır, babasının Mu’tez lehine dön­mesi üzerine Türkler’le iş birliği yapmaya ve hilâfeti zorla ele geçirmeye karar verdi. Nihayet başlarında Boğa es-Sagir ve Bâgir et-Türkî’nin bulunduğu bazı emîrler Halife Mütevekkil’i geceleyin sarayında öl­dürerek tahta Müntasır’ı çıkardılar (247/ 861). Ancak altı ay sonra Müntasır da şüp­heli bir şekilde ölünce bu defa Mütevek­kilin çocuklarından birini halife yapmak is­temeyen emîrler Müntasır’ın yeğeni Ahmed’i Müstaîn-Billâh lakabıyla halife ilân ettiler (248/862).

Müstaîn, Boğa es-Sagir ve onun gibi güçlü bir Türk kumandanı olan Vasîf ile iş birliği yaparak Bâgir et-Türkî’yi tutukla­tınca Bâgir’in adamları sarayı kuşattılar, ancak Bâgir’in katlini önleyemediler. Olay­lar gittikçe çığırından çıktı ve Halife Müs­taîn, Vasîf ve Boğa İle birlikte Sâmerrâ’-dan gizlice ayrılarak Bağdat’a gitti.[5 Mu­harrem 251 İt Şubat 865] Türkler ise ken­dileri için kurulmuş olan Sâmerrâ şehrinin terkedilmesini istemiyorlardı. Bu sebeple Bağdat’a giden Müstaîn’e karşı yine aile­den birini hilâfete getirmeye karar verdi­ler ve o sırada göz hapsinde tutulan Mu’-tezz’i halife ilân ettiler. Müstaîn bu duru­mu kabul etmeyince biri Bağdat’ta, diğeri Sâmerrâ’da iki halife ortaya çıkmış oldu. Mu’tez, Tâhirîler’den Muhammed b. Ab­dullah’a bir mektup yazarak ondan ken­disine biat etmesini istedi, ancak başlan­gıçta olumlu bir cevap alamadı. Horasan’­da yarı bağımsız olarak hüküm süren Ta­hinler, Halife Me’mûn’dan itibaren devle­tin önemli kademelerinde görev alıyorlardı ve bu görevlendirmelerde Türkler’in nüfuzunu kırma düşüncesinin etkisi bulunu­yordu. Bir süre sonra kuvvet dengesi Mu’-tez’den yana değişmeye başlayınca Mu­hammed b. Abdullah ona biat etti; o da kendisini -henüz eline geçmemiş olan- Bağ­dat’ın muhafızlığına tayin etti. Bu sırada halifeliği zorla ele geçirmeye karar vere­rek kardeşi Ebû Ahmed idaresinde kala­balık bir orduyu da Bağdat’a gönderdi [23 Muharrem 251 / 24 Şubat 865] Mu’tezz’e bağlı birlikler Bağdat’ı uzun süre kuşatma altında tutunca şehirde erzak sıkıntısı baş gösterdi. Daha önce Bağdat’a gelmiş olan devlet erkânı ve Abbasî ailesi mensupları Mu’tez tarafına geçmeye başladılar. So­nunda Muhammed b. Abdullah ile Ebû Ahmed görüşüp Müstaîn’in halifelikten azline karar verdiler. Bunun üzerine Müs-tam halifeliği Mu’tezz’e devretmeye razı oldu. Bağdat’ta 4 Muharrem 252 Cuma günü (25 Ocak 866) hutbe Mu’tez adına okundu ve bütün ordu yetkililerinden biat alındı. Müstaîn isteği doğrultusunda önce Vâsıta gönderildiyse de çok geçmeden ye­ni halifenin emriyle orada öldürüldü (252/ 866).