Tarihi Şahsiyetler

Mütevekkil (halife) Kimdir, Kısaca Hayatı, Dönemi, Hakkında Bilgi

MÜTEVEKKİL (822-861)

Abbasi halifesi. Müslüman ve Sünni olmayanlara karşı baskı politikası izlemiştir.

Mart 822’de doğdu, doğum yeri bilinmiyor. Aralık 861’de Samarra’da öldü. Halife Mutasım’ın (833-842) oğludur. Kardeşi Vasık’m ölümü üzerine Ağustos 847’de halife oldu. Yönetime tamamıyla egemen olmak isteyerek, Vasık’ın veziri İbn el-Zeyyad’ı görevden aldı ve mallarına el koydu. 849’da, İran’daki Babek ayaklanması sırasında kendisini göstermiş olan Türk-köle askerlerinin komutanı İtah’ı tutuklattı. Gittikçe gelişen Mutezile akımına bağlı kişilere karşı baskı politikası başlattı. Kuran’m niteliği üzerindeki tartışmaları yasakladı. Mutezile’ye bağlı kadı Ahmed b.Abi Duad’ı görevden aldı. Yerine Sünni Yahya b.Aksam’ı getirdi. Yahudiler’in ve Hı-ristiyanlar’ın davranışlarını kısıtlayan yasaları yeniden canlandırdı. Müslüman olmayanların, Müslüman okullarına gitmesi ya da Müslüman bilim adamlarından ders almalarını önledi. Bağdat’ta yeni yapılan kiliseleri ve havraları yıktırdı. Ayrıca Şiiler’e karşı olan savaşımı da açık bir duruma getirdi. 850’de Hz.Ali’nin oğlu Hüseyin’in Kerbela’daki türbesini yıktırdı. Şiiler’in Kerbela’yı ziyaret etmelerini yasakladı.

848-849 yıllarında Azerbaycan’da ayaklanan Muhammed b.el-Bais, Boğa el-Şarabi komutasındaki Abbasi birliklerince yenilgiye uğratıldı. 855’te Suriye’ de Hums’ta başlayan ayaklanma ise Şam ve Ramle’ den kuvvet getirilerek bastırılabildi.

Mütevekkil döneminde Bizans’la olan savaşlar da sürdü. Bizans birlikleri 852’de Mısır’a çıktılar ve Dimyat’ı yağmaladılar. Bizanslılar, 856’da, imparato-riçe Theodora’nm önderliğinde Anadolu’da da saldırıya geçtiler. Abbasi halifeliğinin batı politikasına önem veren Mütevekkil, Mayıs 858’de başkenti Sa-marra’dan Şam’a taşıdı. Suriyeliler’in bu kararı desteklemeleri üzerine Haziran 858’de başkent yeniden Şam oldu. Bizans’a karşı savaş Türk asıllı komutan Boğa el-Kebir’in yönetiminde sürmekteydi. 859’da Samsat (Sümeysat) yakınlarında yapılan savaşta Abbasi birlikleri imparator III.Mikhael (842-867) komutasındaki Bizans ordusunu yenilgiye uğrattılar.

Mütevekkil, Temmuz 850’de Abbasi topraklarını oğulları Muntasır, Mutezz ve Müeyyed arasında paylaştırmıştı. Halifenin küçük oğlu Mutezz’i desteklemesi, Muntasır ile aralarının açılmasına neden oldu. Muntasır, halifenin mallarına el koydurduğu Türk askerlerle anlaştı ve Mütevekkil’i tahtından indirmeye karar verdi. Boğa el-Şarabi komutasındaki askerler halifeyi öldürdüler.

Mütevekkil’in Müslüman ve Sünni olmayanlara karşı izlediği politika büyük tepkilere yol açmıştır. Özellikle, Hüseyin b.Ali’nin türbesinin yıkılması olayı Sünniler’ce de kınanmıştır. Saltanatının başlangıcında yönetimi tümüyle eline almak istemiş, ancak Türk-köle asker grubunun etkisini kıramamıştır.

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi