Edebi Şahsiyetler

Mustafa Rahmi Balaban Kimdir, Hayatı, Eserleri

Mustafa Rahmi Balaban, (1888-1953) Eğitimci ve yazar.

Bergama’ya bağlı Balaban köyünde doğdu. Bergama Rüşdiyesi’nde okurken aynı zamanda buradaki medresede dinî öğrenim gördü. 1907’de girdiği İstanbul Dârülmuallimîni’nde öğrenimini sürdü­rürken bir yandan da medresede Arapça, Farsça, fıkıh, usûl-i fıkıh ve mantık ders­lerini takip etti; bu arada dönemin İs­tanbul mütftüsü Fehmi Efendi’den man­tık ve Arap edebiyatı okudu.

1910’da Dârülmuallimîn’den birincilik­le mezun olduktan sonra Üsküp Dârül-muailimîni pedagoji öğretmenliğine, ar­dından aynı yıl içinde Adana Dârülmual-limîni müdürlüğüne tayin edildi. Burada üç yıl süren müdürlük ve öğretmenlik çalışmalarını takdirle karşılayan Maarif Nezâreti kendisini Avrupa talebe müfet­tişliğine tayin etti. Balaban isviçre’nin Cenevre şehrinde bir yandan bu resmî görevini sürdürürken bir yandan da bu­radaki J. J. Rousseau Enstitüsü’nde fel­sefe, psikoloji, pedagoji ve sosyoloji ders­lerine devam etti. Balaban’ın bu ensti­tüdeki çalışmalarını başarılı bulan psi­koloji profesörü Edouard Claparede onu yanına asistan aidi. Cenevre’de ayrıca, Türkiye’deki öğrenimi sırasında geliştir­diği Arapça, Farsça ve Fransızca’ya ilâ­veten İngilizce ve Almanca da öğrendi.

Balaban yayın hayatına, İstanbul’da yayımlanan İkdam gazetesinin İsviçre m una birliğiyle başladı. Gazetenin sahibi Ahmed Cevdet Bey’le irtibat kurarak 1918’den itibaren îkdom’öa yazmaya başladı.

M. Rahmi Balaban Cenevre dönüşün­den sonra 1923’te Ziya Gökalp başkan­lığındaki Maarif Vekâleti Telif ve Tercü­me Encümeni üyeliğine getirildi. 1924’te Gökalp’ın milletvekili seçilmesi üzerine onun yerine tayin edildi. 1924’te Anka­ra Kız Lisesi terbiye-i etfâl muallimliği­ne, aynı yıl içinde İzmir Erkek Lisesi fel­sefe ve sosyoloji muallimliğine getirildi. Balaban İzmir’deki öğretmenliği sıra­sında buradaki çeşitli liselerde felsefe, sosyoloji, ma’lûmât-ı vataniyye, usûl-i tedris, tatbikat muallimliği gibi dersler okuttu. Ayrıca İzmir’de on beş günde bir çıkan Fikirler dergisinde eğitim ve öğretim konularına dair yazılar yazdı. 1945′-te İzmir Karşıyaka Kız Öğretmen Okulu müdürlüğüne getirildi ve kız öğretmen okullarının kapatıldığı 1949 yılına kadar bu okulda kaldı. İzmir Atatürk Lisesi fel­sefe öğretmeniyken 1953’te emek­liye ayrıldı ve aynı yılın 19 Temmuzun­da İstanbul’da vefat etti. Cenazesi İz­mir’e götürülerek Kokluca Mezarlığı’na defnedildi.

Mustafa Rahmi Balaban, Maarif Ve­kâleti Telif ve Tercüme Encümeni üyeli­ğine tayin edildiği 1923’den itiba­ren, modern eğitim ve öğretim kurum­larıyla kitap ve öğretmen sayısının son derece az olduğu bu dönemde iyi yetiş­miş bir eğitimci olarak modern pedago­jinin ilke ve metotlarını yaymak, öğret­men yetiştirilmesine katkıda bulunmak maksadıyla psikoloji, pedagoji, felsefe, ahlâk, Türk dili, çocuk edebiyatı, mede­niyet ve kültür tarihi gibi alanlarda telif ve tercüme seksen kadar eser yazmış ve bunların altmıştan fazlası yayımlan­mıştır. Kırk üç yıl süren eğitimcilik ve idarecilik çalışmaları yanında yazı faali­yetleriyle de Cumhuriyet Türkiyesi’nde Batı tarzı eğitim ve öğretim sisteminin yerleşmesine öncülük edenlerden biri ol­muştur. Balaban yazı faaliyetlerini ölü­müne kadar sürdürmüş, son çalışmala­rından olan Kur’ân-ı Kerîm’in tercüme ve tefsirini 27. cüze kadar getirebilmişse de tamamlamaya ömrü yetmemiştir.