Tarihi Şahsiyetler

Mustafa Fazıl Paşa -Mısırlı- Kimdir, Hayatı Hakkında Bilgi

Mustafa Fâzıl Paşa (1830-1875) Osmanlı devlet adamı.

26 Şaban 1245’te (20 Şubat 1830) Kahire’de dünyaya geldi. Mısır Valisi İbrahim Paşa’nın üçüncü oğlu ve Kavalalı Mehmed Ali Paşa’nın torunudur. Öğrenimini Kahire’de özel dersler alarak tamamladı. 1845′-te İstanbul’a gitti ve Sadâret Mektûbî Ka-lemi’nde göreve başladı. Bu arada Zekâi Dede’den mûsiki dersleri aldı. Bir ara Mı­sır’a döndü, 1851’de tekrar İstanbul’a ge­lerek Medis-i Vâlâ-yı Ahkâm-ı Adliyye üye­liğine tayin edildi. 1857’de Mısır’a gidip Said Paşa yönetiminde Maliye nâzın ola­rak çalıştı. 1858’de vezir rütbesiyle Meclis-i Âlî-i Tanzimat üyesi oldu. 1861’de Meclis-i Âlî-i Tanzîmat ile Meclis-i Vâlâ’nın birleş­tirilmesiyle tekrar Meclis-i Vâlâ üyeliğine getirildi. Mart 1862’de yerli ürünlerin ta­nıtımı amacıyla açılması kararlaştırılan sergi için kurulan komisyonun başkanı ol­du.

Uzun süren bürokratik tecrübelerinin ardından 18 Kasım 1862’de Maârif-i Umûmiyye Nâzırlığı’na tayin edildi. 11 Ocak 1863’te birinci rütbeden nişan verilerek Maliye Nâzırlığı’na nakle­dildi. Amcası Said Paşa’nın ölümü üzerine ağabeyi İsmail’in Mısır valiliğine tayiniyle veliaht oldu. Bu arada Bezmiâlem Valide Sultan Mektebi bitişiğinde açmayı planla­dığı sergi Şubat 1863’te Sergi-i Umûmî-i Osmânî adıyla Sultanahmet Meydanı’nda açıldı. 26 Mart 1864’te “tedaviye muh­taç olduğu” gerekçesiyle Mecâlis-i Âliye’ye tayin edildi. Kamuoyunda dile getirilen sebep ise Sadrazam Fuad Paşa ile yönetimde ters düşmesiydi. Bu görevde iken S Ka­sım 1865’te Meclis-i Hazâin başkanlığına getirildi. Haziran 1865’ten itibaren gizlice bir araya gelen ve 1867’de Yeni Osmanlı­lar Cemiyeti adını alacak olan hükümet muhaliflerinin önde gelen isimlerinden Zi­ya Bey (Paşa), Ali Suâvi ve Nâmık Kemal ile temaslarını arttırdı. Mustafa Fâzıl Paşa’­nın evi, Sadrazam Fuad ve Hariciye Nâzın Âli paşaların tahakkümündeki hükümete karşı olanların toplantı merkezi gibi kulla­nılmaktaydı. Bu arada Fâzıl Paşa padişa­ha Sadrazam Fuad Paşa’nın malî politika­ları hakkında şikâyette bulundu. Sadrazam bu durumdan haberdar olunca 18 Şubat 1866’da görevinden azledildi. Azledilme­si kararında, muhalif tavırlarının yanı sıra gücünü sınırlandırmak isteyen ağabeyi İs­mail Paşa’nın Sadrazam Fuad Paşa ile iyi ilişkiler içerisinde bulunmasının da etkili olduğu aşikârdır.

Mustafa Fâzıl Paşa önce Kahire’ye git­mek istedi. Ancak Mısır yönetiminde ra­kipsiz kalmak çabasında olan ağabeyi İs­mail Paşa’nın izin vermemesi üzerine Ni­san 1866’da İstanbul’dan Napoli’ye, ora­dan Paris’e gitti. Sultan Abdülaziz’in 13 Muharrem 1283 (28 Mayıs 1866) tarihli fermanıyla Mısır vilâyetinde Mehmed Ali Paşa zamanından beri uygulanmakta olan verasette “ekberiyet” kaidesine son verile­rek babadan oğula intikal esasının kabul edilmesi Mustafa Fâzıl Paşa’nın veliahtlı­ğını sona erdirdi. Hemen ardından Mısır’­daki mal varlığı satılıp kendisine birkaç milyon İngiliz sterlini verildi. Böylece Mı­sır’a gidişini gerektirecek bir vesile bırakılmamaya çalışıldı.