Mustafa Fazıl Paşa -Mısırlı- Kimdir, Hayatı Hakkında Bilgi
Mustafa Fâzıl Paşa (1830-1875) Osmanlı devlet adamı.
26 Şaban 1245’te (20 Şubat 1830) Kahire’de dünyaya geldi. Mısır Valisi İbrahim Paşa’nın üçüncü oğlu ve Kavalalı Mehmed Ali Paşa’nın torunudur. Öğrenimini Kahire’de özel dersler alarak tamamladı. 1845′-te İstanbul’a gitti ve Sadâret Mektûbî Ka-lemi’nde göreve başladı. Bu arada Zekâi Dede’den mûsiki dersleri aldı. Bir ara Mısır’a döndü, 1851’de tekrar İstanbul’a gelerek Medis-i Vâlâ-yı Ahkâm-ı Adliyye üyeliğine tayin edildi. 1857’de Mısır’a gidip Said Paşa yönetiminde Maliye nâzın olarak çalıştı. 1858’de vezir rütbesiyle Meclis-i Âlî-i Tanzimat üyesi oldu. 1861’de Meclis-i Âlî-i Tanzîmat ile Meclis-i Vâlâ’nın birleştirilmesiyle tekrar Meclis-i Vâlâ üyeliğine getirildi. Mart 1862’de yerli ürünlerin tanıtımı amacıyla açılması kararlaştırılan sergi için kurulan komisyonun başkanı oldu.
Uzun süren bürokratik tecrübelerinin ardından 18 Kasım 1862’de Maârif-i Umûmiyye Nâzırlığı’na tayin edildi. 11 Ocak 1863’te birinci rütbeden nişan verilerek Maliye Nâzırlığı’na nakledildi. Amcası Said Paşa’nın ölümü üzerine ağabeyi İsmail’in Mısır valiliğine tayiniyle veliaht oldu. Bu arada Bezmiâlem Valide Sultan Mektebi bitişiğinde açmayı planladığı sergi Şubat 1863’te Sergi-i Umûmî-i Osmânî adıyla Sultanahmet Meydanı’nda açıldı. 26 Mart 1864’te “tedaviye muhtaç olduğu” gerekçesiyle Mecâlis-i Âliye’ye tayin edildi. Kamuoyunda dile getirilen sebep ise Sadrazam Fuad Paşa ile yönetimde ters düşmesiydi. Bu görevde iken S Kasım 1865’te Meclis-i Hazâin başkanlığına getirildi. Haziran 1865’ten itibaren gizlice bir araya gelen ve 1867’de Yeni Osmanlılar Cemiyeti adını alacak olan hükümet muhaliflerinin önde gelen isimlerinden Ziya Bey (Paşa), Ali Suâvi ve Nâmık Kemal ile temaslarını arttırdı. Mustafa Fâzıl Paşa’nın evi, Sadrazam Fuad ve Hariciye Nâzın Âli paşaların tahakkümündeki hükümete karşı olanların toplantı merkezi gibi kullanılmaktaydı. Bu arada Fâzıl Paşa padişaha Sadrazam Fuad Paşa’nın malî politikaları hakkında şikâyette bulundu. Sadrazam bu durumdan haberdar olunca 18 Şubat 1866’da görevinden azledildi. Azledilmesi kararında, muhalif tavırlarının yanı sıra gücünü sınırlandırmak isteyen ağabeyi İsmail Paşa’nın Sadrazam Fuad Paşa ile iyi ilişkiler içerisinde bulunmasının da etkili olduğu aşikârdır.
Mustafa Fâzıl Paşa önce Kahire’ye gitmek istedi. Ancak Mısır yönetiminde rakipsiz kalmak çabasında olan ağabeyi İsmail Paşa’nın izin vermemesi üzerine Nisan 1866’da İstanbul’dan Napoli’ye, oradan Paris’e gitti. Sultan Abdülaziz’in 13 Muharrem 1283 (28 Mayıs 1866) tarihli fermanıyla Mısır vilâyetinde Mehmed Ali Paşa zamanından beri uygulanmakta olan verasette “ekberiyet” kaidesine son verilerek babadan oğula intikal esasının kabul edilmesi Mustafa Fâzıl Paşa’nın veliahtlığını sona erdirdi. Hemen ardından Mısır’daki mal varlığı satılıp kendisine birkaç milyon İngiliz sterlini verildi. Böylece Mısır’a gidişini gerektirecek bir vesile bırakılmamaya çalışıldı.