Mustafa Akdağ Kimdir, Hayatı, Eserleri

Mustafa Akdağ. Türk tarihçi, akademisyen ve öğretmen (D. Yozgat, Çayıralan 1913 – Ö. Ankara 1972).

Yaşamı

Yozgat’ın Günyayla köyünden Veli adlı bir çiftçinin oğludur. İlköğrenimini, babasının Çanakkale Savaşı’nda şehit düşmesi üzerine girdiği Akdağmadeni yatılı ilkokulunda yaptı. İzmir İlköğretmen Okulu’nu, daha sonra da Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih bölümünü bitirdi. Aynı fakültede asistanlık yaptı; doktorasını verdi. Bir süre Diyarbakır Öğretmen Okulu’nda tarih öğretmenliğinde bulundu. 1950’de Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi’nde doçent oldu. Aynı yıl “Celâli Fetreti (1597-1603)” adlı teziyle doçent olarak Dil ve Tarih – Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Yakınçağ Kürsüsü’ne atandı. 1957 yılında profesör oldu. 12 Mart 1971’den sonra tutuklandı. Bir süre sonra serbest bırakıldı. Tutuksuz olarak yargılandığı 1972 yılında, Ankara’da öldü.

Çalışmaları

Mustafa Akdağ bütün tarih çalışmalarında araştırma konusu olarak kendi deyimiyle -Türkiye’nin dirlik ve düzenlik tarihi- üzerinde durmuştur. Bu alandaki eserlerinden Türkiye’nin, İktisadi ve İçtimai Tarihi‘nin 1959’da yayımlanan birinci cildinde, Anadolu Selçukluları’nın Moğollar karşısında bozguna uğradığı Kösedağ Savaşı’ndan (1243) İstanbul’un Osmanlı Türkleri tarafından alınış tarihine kadar gelen dönemin iktisadi ve toplumsal yapısı üzerinde durur. Yönetim düzeni, toprak mülkiyeti, toplumsal sınıflar, para sistemi gibi konuları detaylarıyla ele alır. Eserin ikinci cildi, 1453’ten Kanunî Sultan Süleyman’ın oğlu Bayezid’in 1559’da başkaldırma hareketine kadar gelen dönemi konu edinir. Osmanlı Türkiyesi’nin devlet yapısı, halkın iktisadi ve sosyal yaşantısı, devlet – halk ilişkileri, göçebe-köy-şehir topluluklarının meydana gelme biçimi ve yönetilme düzenleri açıklanır. Akdağ’ın bir başka çalışması Celâli İsyanları‘dır [1963). Bu araştırmada, Anadolu’da Celâli İsyanları adı verilen ayaklanmalar dizisinin 1550-1605 yıllarına ait dönemi ele alınır. Tarih olaylarını iktisadi ve toplumsal nedenleriyle birlikte açıklama eğiliminde olan Akdağ, Celâli İsyanları’nı ele alırken de Osmanlı Devleti’nde ekonomik durum ve yönetim düzeni üzerinde durur; dirlik ve düzenin bozulma nedenleri, yönetimde bozulmalar, medreseli ayaklanmaları, halk ile yönetici zümre yani memur sınıfı arasında çatışmalar, Karayazıcı Ayaklanması, öteki Celâli Ayaklanmaları’nı anlatır.

Mustafa Akdağ’ın çalışmaları arasında Tımar Rejiminin Bozuluşu (1945), Yeniçeri ocak nizamının bozuluşu (1947), Osmanlı İmparatorluğu’nda Ayanlık Düzeni (1973) gibi geniş çerçeveli makaleler de yer almaktadır. Bütün bu araştırmalarda özellikle tarih olaylarının altyapı kurumlarıyla ilişkisi işlenir. Mustafa Akdağ’ın tarih araştırmaları anlatım ve dil yönünden de dikkati çeker. Bu eserlerde arı türkçe kullanılmış, birçok Osmanlıca terim ve deyim Türkçe sözlerle karşılanmıştır.