Musa Kazım Efendi -Şeyhülislam- Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

Mûsâ Kâzım Efendi (ö. 1920) Osmanlı şeyhülislâmı.

1275’te (1858-59) Erzurum’un Tortum ilçesinde doğdu. İlk öğrenimine memleke­tinde başladı. Ardından Balıkesir’de bulu­nan dedesi Nûreddin Efendi’nin yanına gitti ve başta Selâhaddin Ali Şuûrî Efendi olmak üzere çeşitli hocalardan ders aldı. Oradan İstanbul’a geçerek Kazasker Eş­ref Efendi ve Hoca Şâkir Efendi gibi kişilerden okudu. 1888’de icazet aldı. Aynı yıl açılan imtihanı kazanarak müderris oldu ve Fâtih Camii’nde ders vermeye başladı. Hocalığı sırasında talebeleri arasında Mu­allim Naci ile Ahmed Midhat Efendi de bulunuyordu.

1896 yılında İstanbul ruûsunu alan ve 1900’de Mekteb-i Hukuk Mecelle muallim­liğine tayin edilen Mûsâ Kâzım Efendi ar­dından Mekteb-i Sultânı akaid muallimli­ğine, Darülfünun ve Dârülmuallimîn hoca­lıklarına getirildi. Bu arada mahreç pâyesine yükseldi, 14 Şubat 1907 tarihinden itibaren kendisine Halep mevleviyeti tev­cih edildi. Aynı yıl içinde Bâb-ı Meşîhat Tedkîk-i Müellefât Meclisi başkâtipliğine ve daha sonra bu meclisin üyeliğine tayin edildi. 1908’de il. Meşrutiyetin ardından Maarif Nezâreti’nde kurulan Meclis-i Kebîr-i İlmîye, ayrıca Meclis-i A’yân’a üye ol­du. Ocak 1910’da teşkil edilen Sadrazam İbrahim Hakkı Paşa, 30 Eylül 1911 tari­hinde oluşturulan Sadrazam Said Paşa, 8 Mayıs 1916’da kurulan Sadrazam Said Ha­lim Paşa ve 4 Şubat 1917 tarihinde teşkil edilen Talat Paşa kabinelerinde şeyhü­lislâm olarak görev yaptı. Talat Paşa kabi­nesinde ayrıca Evkaf Nezâreti vekilliğinde bulundu. Dört defa geldiği meşihat ma­kamında toplam beş yıl bir ay dört gün kalmıştır.

Şeyhülislâmlık görevinden ayrıldığı dö­nemlerde Medresetülkudât ve Medresetülvâizîn’de muallimlik yapan Mûsâ Kâzım, I. Dünya Savaşı’nın ardından kurulan Damad Ferid Paşa hükümeti tarafından İt­tihat ve Terakki Cemiyeti liderlerinin tu­tuklanması üzerine Said Halim Paşa ve di­ğer arkadaşlarıyla birlikte Bekirağa Bölüğü’nde hapsedildi. Burada oluşturulan Dîvân-ı Harb-İ Örfî”de yargılanarak 13 Tem­muz 1919 tarihinde on beş yıl kürek ce­zasına çarptırıldı; ancak mahkemenin ka­rarını ağır bulan Sultan Vahdeddin ceza­sını üç yıl sürgüne çevirdi. Mûsâ Kâzım sürgün bu­lunduğu Edirne’de 10 Ocak 1920 tarihinde vefat etti ve Edirne Muradiye Camii’nin hazîresine gömüldü. Ağır başlı, olgun ve fa­ziletli bir kişiliğe sahip olduğu kaydedilir.