Mümine Hatun Türbesi / Kümbeti -Nahçıvan- Mimari, Hakkında Bilgi

Nahcıvan’da XII. yüzyılın sonlarında inşa edilmiş kümbet ve camiden oluşan külliye.

Taçkapısı ve camisi günümüze ulaşma­yan külliye, XIX. yüzyılın sonunda çekilen fotoğraflardan anlaşıldığına göre kümbet­le önündeki çifte minareli taçkapı ve ya­kınındaki cuma camisinden ibaret olup İl-denizliler saray manzumesinin bir parça­sını meydana getirmekteydi.

Kümbet. Kapısının üstünde yer alan iki kitabeye göre Azerbaycan Atabeği Şemseddin İldeniz’in eşi Mümine Hatun için oğulları tarafından S82 (1186) yılında Mi­mar Acemi b. Ebû Bekir’e inşa ettirilmiş­tir. Atabeg Nusretüddin Cihan Pehlivan Muhammed’in yapımını başlattığı eser onun Zilhicce S81’de (Mart 1186) ölümüy­le Muzafferüddin Kızılarslan Osman za­manında tamamlanmış olmalıdır.

Taş bir kaide üzerine tuğladan yapılmış 25 m. yüksekliğindeki kümbet dıştan on­gen, içten silindirik planlıdır. Altında cenazeliği bulunan yapının konik ya da ongen olduğu tahmin edilen piramit külahı yıkıl­mış ve içteki kubbesi ortaya çıkmıştır. Bü­tün cephelerinde çok çeşitli süslemeler yer alan kümbetin her kenarına, kasnak se­viyesine kadar iç içe geometrik çerçeve­lerle kuşatılmış üç sıra mukarnaslı kavsara ve kitabeyle sonlanan, içleri farklı geo­metrik süslemelerle kaplı uzun nişler yer­leştirilmiştir. Nişleri en dıştan ters” U” şek­linde dolaşan çerçevede dörtlü düğümler­le oluşan yuvarlak madalyonlar ve dört­genler bulunur. Çerçevenin içinde kıvrık dal, palmet ve rûmî süslemeli zemin üze­rinde kûfî yazı kuşağı dolaşmaktadır. Bir kademe daha inen ince çerçevelerde meandır dizileri, altıgenlerin kesişmesiyle or­taya çıkan dörtlü düğümler, kaydırılarak yerleştirilmiş altıgenler, ortalarda birbiri­ne bağlanmış yıldız formları kullanılmış­tır. Cephe düzenlerinde bu bordürlerden hemen sonra dikdörtgen bir çerçevede âyetlerin yazılı olduğu kûfî kitabeler yer alırken mukarnaslı kavsaralann her iki ya­nındaki üçgen bölümlerde altı köşeli yıldız ve altıgenlerin birbirine bağlandığı kompo­zisyonlarla dolgulanmıştır. Üç sıralı mukar-nas kavsaralar iki yanda zar başlıklı geo­metrik desenli iki ince uzun sütunçeye oturmuş, hücrelerinde ise geometrik kom­pozisyonlar kullanılmıştır.