Muhtedi Billah (Abbasi Halifesi) Kimdir, Hayatı, Hakkında Bilgi

Ebu Abdillâh (Ebû İshâk) el-Mühtedî-Billâh Muhammed b. Hârûn el-Vâsik-Billâh ei-Abbâsî (Ö. 256/870) Abbasî halifesi (869-870).

218 veya 219’da (833 veya 834) Sâmerrâ yakınlarındaki Kâtûl’de doğdu. Halife Vâsik-Billâh’ın oğludur. Vâsik-Billâh’ın ölümünün ardından [24 Zilhicce 232 /11 Ağustos 847] devlet adamları ve kuman­danlar yeni halifeyi seçmek için toplandı­lar. Abbasî tarihinde bu amaçla yapılan ilk toplantının sonunda Vâsik’ın oğlu Mu-hammed’in halife ilân edilmesi kararlaştırıldı. Ancak nüfuzlu Türk kumandanları Muhammed’in yaşının küçüklüğünü ileri sürerek itiraz ettiler. Bunun üzerine onun yerine amcası Ca’fer b. Muhammed el-Mutasım-Billâh, Mütevekkil-Alellah laka­bıyla hilâfet makamına getirildi. Mütevek-kil-Aledah, Müntasır-Billâh, Müstain-Bil-lâh ve Mu’tez-Billâh dönemlerinde Muhammed siyasî hayattan uzak durdu. Mu’tez-Billâh’ın halifelikten halledilmesiyle ku­mandanlar Muhammed’e biat etmeye ka­rar verdiler. Başlangıçta buna razı olmayan Muhammed, Mu’tezz’in hilâfetten kendi isteğiyle çekildiğini açıklaması üzerine 27 veya 29 Receb 255te [11 veya 13 Temmuz 869] Mühtedî-Billâh lakabıyla halife ilân edildi. Ancak Muhammed’in halife olması Bağdat’ta askerlerle halk tarafından tep­kiyle karşılandı. Onun adına biat almak için görevlendirilen Süleyman b. Abdullah b. Tâhir saldırılara mâruz kaldı. Cuma gü­nü hutbe yine Mu’tez adına okundu. Bu sırada Bağdat’ta bulunan Ebû Ahmed b. Mütevvekkil’i halife yapmak amacıyla yo­ğun bir faaliyet başlatıldı. Ancak Ebû Ah­med kendisine yapılan teklifi kabul etme­yince Mühtedfye biat edildi.[7 Şaban 255 / 21 Temmuz 869]

Mühtedî hilâfet makamına geçince bir yandan Türk kumandanları, bir yandan da âsilerle uğraşmak zorunda kaldı. Taberistan’da isyan eden Ali evlâdından Hasan b. Zeyd 255’te (869] bozguna uğratıldı. Bu dönemde Rey Valisi Mûsâ b. Boğa Ali ev­lâdı ile mücadeleyle görevlendirildi. Aynı yıl Müşavir b. Abdüihamîd eş-Şârî el-Hâricî kalabalık bir taraftar kitlesiyle isyan edip Musul’a girdi. Vali Abdullah b. Süleyman mukavemet edemeyip kaçmak zorunda kaldı. Hasan b. Eyyûb el-Adevî kumanda­sında gönderilen Abbasî ordusu âsiler kar­şısında tutunamadı. Müşavir başşehir Sâmerrâ’yı tehdit eder hale geldi. Mûsâ b. Boğa ve Bayık Bey de bir sonuç alamadı. Yine aynı yıl Ali evlâdından olduğunu iddia eden Sâhibü’z-Zenc Ali b. Muhammed ez-Zencî, Doğu Afrika sahillerinden getirile­rek Batîha civarına yerleştirilen Zencîler’in (Zenc) desteğini sağlayıp Abbasî yöneti­mine karşı isyan etti. Basra’yı yakıp yıktı ve birçok kişiyi esir aldı. Mühtedî, devleti içine düştüğü bu kötü durumdan ve ken­dini Türk kumandanlarının tahakkümün­den kurtarmak için harekete geçti. Ancak hilâfet makamına gelmesinde Önemli rol oynayan Salih b. Vasîf et-Türkî ve Bayık Bey’in nüfuzunu kırmakta zorlandı. Bunun üzerine o sırada İran’da bulunan Mûsâ b. Boğa’ya mektup yazarak kendisini Sâmer-râ’ya davet etti. Mûsâ şehre girer girmez halifenin sarayına gidip Dîvân-ı Mezâlim’e başkanlık etmekte olan Mühtedî’yİ Yâr-cûh et-Türkî’nin evine götürdü. Böylece onu Salih b. Vasîfin nüfuzundan kurtardı. Mühtedînin Mûsâ b. Boğa ile kendisi aley­hine iş birliği yaptığını hisseden Salih bir süre Sâmerrâ’da saklandı, daha sonra ya­kalanarak öldürüldü.[Safer 256/Ocak 870]