Muhammed Haseneyn Adevi Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

ADEVİ, MUHAMMED HASENEYN

Şeyh Muhammed Haseneyn Mahlûf el-Adevî (ö. 1936) Mâlikî fakihi, âlim ve Ezher’in yöneticilerinden. Mısır’da Asyût vilâyetine bağlı Benî Adrde doğdu [18 Mart 1861] Bir ulemâ ailesine mensuptur. İslâmî ilimlere dair temel bilgileri öğrendikten sonra Ezher’e girdi. On iki yıl süren tahsil haya­tı sırasında zekâsıyla dikkati çekti. “Üs­tün başarı” derecesiyle âlimiyye Pâyesi aidi. Bir süre Ezher’de hocalık yap­tı. Çeşitli iümlerdeki şöhreti yanında di­siplinli çalışmasıyla da tanındı ve bazı önemli görevlerde bulundu. Bu sırada Ezher’de birtakım yenilikler yaptı. Kurduğu yeni ve modern kütüphanenin ilk müdürü oldu. Bir süre sonra Ezher ile dinî enstitülere başmüfettiş tayin edil­di; ayrıca Ezher İdare Meclisi üyeliğine getirildi. Daha sonra Tanta Ahmedî Ca­mii şeyhi olan Adevî, Ezher ve dinî ens­titüler müdürlüğü yaptı. Ezher’deki bir­çok faaliyeti yanında, Kefrüşşeyh vilâyetindeki Desuk Enstitüsü, Dimyat Ens­titüsü ve Tanta’daki Ahmedî Enstitü­sü gibi Ezher’e bağlı dinî enstitüleri ıs­lah etti. Bu enstitülere giriş şartlarıyla eğitim ve öğretim programlarını düzen­ledi yeni binalar yaptırdı. Dört fıkıh mezhebini temsilen otuz kişiden oluşan Ezher Büyük Âlimler Cemaati (Cemâatü kibâri’l-ulemâ) ve Ezher Yüksek Meclisi üyeliğine seçildi. Daha sonra Ezher me-şihatlığına vekil tayin edildi. Osmanlı Devleti tarafından kendisine üçüncü dereceden Mecîdî nişanı ile ikinci dere­ceden Osmânî nişanı verildi; ayrıca Mı­sır’da birinci dereceden “İlmî taltif kis­vesi” aldı. 1915’te, Ezher’le ilgili bazı konularda, Mısır’ın başında bulunan Hü­seyin Kâmil ile aralarında anlaşmazlık çıkınca idarî görevlerinden alındı. Bu­nun üzerine kendisini tamamen öğre­time ve kitap yazmaya verdi. Aynı za­manda, Halvetiyye’nin Şerkâviyye kolu­nun faal bir mensubu ve tarikatın ku­rucusu Ahmed b. Şerkâvî el-Halîf’nin önde gelen talebeleri arasında bulunu­yordu. Nisan 1936’da vefat etti: Kahire’de Abbâsiyye semtindeki Karâfetül-hafîr Mezarlığı’na defnedildi.

Başta fıkıh ve tasavvuf olmak üzere naklî ve aklî ilimlerle ilgili kaleme aldığı eserlerin büyük bir kısmı yayımlanmış­tır. Eserlerinden bazıları şunlardır: Bülûğu’s-sûl fî medhali ilmi’I-uşûl; el-Kavlü’l-ömic fi’1-keşf “An mukaddimeti Cem’i’l-cevâmi”; el-Kavlü’l-mübîn fî hükmi’1-muc âmele beyne’1-ecânib ve’1-müslimin; el-Fuşûlü’l-vâfiyât fî ahkâmi’l-mu”âmelât; Fetavâ şer’iy-ye; el-Mevârîs fi’ş’Şerî’ati’l-İslâmiyye; Şerhu’l-Mevridi’r-Rahmânî fi’t-tev-hîd ve’t-tasavvuf; Hükmü’t-tevessül bi’1-enbiyâ ve’1-evliyâ; İthâfü’1-ver-râd bi-eşiati’l-evrâd li’s-sâdeti’1-Halvetiyye; el-İfâdâtü’1-kudsiyye fî beyâni ba’di’l-Istüâhâti’I-hikemiyye; et-Tasavvurâtü’l-evveliyye ü’l-metâlibi’l-hikemiyye-, Ta fîka alâ Risâleti’l-Âmilî fî cilmeyil-cebr ve’I-hisâb; el-Hâşiyetü’l-kübrâ Cole’l-Ma“kûlâti’1-hikemiyye fil-felsefe;Unvânü’l-beyân fî culûmi’t-tibyâri; el-Medhalü’1-münîr fî mukaddimeti “İl mi’t-tefsir; et-Tahak “ala Nuhbeti’l-fiker.