Muhammed Hacıyahiç Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

Muhammed Hacıyahiç (1918-1986) Boşnak asıllı âlim ve tarihçi.                  

6 Şubat 1918’de Saraybosna’da (Sarajevo) doğdu. Bosna-Hersek’in tanınmış ai­lelerinden olan Hacıyahiç ailesi, XVIII. yüz­yılın meşhur şairlerinden Hacı Mustafa Muhlisrnin torunlarıdır. Muhammed Hacı­yahiç bundan dolayı Muhlisîzâde olarak da tanınır. Babası Hacı Hafız Cemâleddin ile dedesi Hacı Hafız Muhammed’in Bosna-Hersekln kıraat ulemâsı arasında seç­kin bir yeri vardı.

Hacıyahiç ilk ve orta öğrenimini Saraybosna’da tamamladı. Zagreb Üniversite­si Hukuk Fakültesi’nden mezun olduktan sonra aynı fakültede doktora yaptı. Saraybosna, Mostar. Gradacac, Zagreb ve Rasa’da hukukçu olarak çeşitli görevler­de butundu. Emekliye ayrılmadan önceki son görevi, Bosna-Hersek İlimler Akade-misi’nin Bosna-Hersek Tarihi Komisyonu sekreterliği ve ilmî danışmanlığıdır. Uzun yıllar Saraybosna Üniversitesi Siyasal Bil­giler Fakültesi’ne bağlı Toplumsal Bilim­ler Araştırma Enstitüsü’nde misafir da­nışman olarak çalıştı. Hacıyahiç 21 Hazi­ran 1986’da Saraybosna’da vefat etti.

Bosna-Hersek’te İslâm’ın yayılış tari­hiyle ilgilenen Hacıyahiç kendi adıyla ya­hut M. Hj., Muhlisî Zade, A. Kopcic veya Muhamed Dtemaludinovic imzaları ile bir­çok makale ve eser yazmış, yayınlarında daha çok Bosna-Hersek’in müslüman hal­kının yakın dönem tarihi üzerinde dur­muştur. Narodna Uzdanica adlı müslü­man kültür derneğindeki sosyal faaliyet­ler onun himayesinde yürütülmüştür. Ha­cıyahiç, Kasım 1939-Aralık 1941 yılları arasında el-Hidaje dergisinde “Nasa Kro-nika” adlı bölümü yönetmiş, aynı dönem­de Diyanet İşleri Başkanlığı Müzesi için bir proje hazırlamış, Bogumil ve müslü­man Boşnak halkına ait bir güzel sanat­lar fuarının hazırlık çalışmalarını yapan komisyona üye seçilmiştir. Gazi Hüsrev Bey Kütüphanesi tarafından 1972 yılından beri yayımlanan Analı Gazi Husrevbe-gove biblioteke dergisinin kurucusu, ilk başyazarı ve sorumlu yazı işleri müdürü olan Hacıyahiç, Yugoslavya’da ve dış ülke­lerde yapılan ilmî toplantılarda özellikle Bosna-Hersekli müslüman halkın tarihi ve problemleri konusunda tebliğler sun­muştur. Saraybosna’da İlahiyat Fakülte­sinin kuruluşu sırasında Balkanlardaki İslâm medeniyeti ve kültürü dersinin müf­redat programını hazırlamıştır. Bosna-Hersek’teki Hamzavîler hakkında araştır­ma yapanlardan biri de Hacıyahiçtir. Bu konuyla ilgili makaleleri Prilozi za Orijen-talnu Filologiju (POF) (11-111 (Sarajevo 1952-53), s. 215-217; V (1954-55|, s. 325-330; X-X! 11960-611, s. 193-203) ve Zivot adlı dergilerde yayımlanmıştır. Alhamiyado edebiyatına dair (Arap harfleriyle yazılmış Boşnak dilindeki edebiyat) Bosansko-Hercegovacka Knjizevna Hrestomatija adlı ansiklopedik eserin I. cildindeki “Muslimanska Knjitevna Tradicija” adlı bö­lümü hazırlamış ve ayrıca esere bir ön­söz yazmıştır. Bogumiller, Bosna kilisesi, Bosna’da İslâmlaşma ve Bosna-Hersek Ortaçağ tarihiyle ilgili konularda da çalış­malar yapan Hacıyahiç’in makalelerinin büyük bir kısmı Islamski Svijet, Novi Behar, Prilozi za Orijentalnu Filolo­giju (POF), Glasnik Islamske Vjerske Zajednice (Glasnik Vrhovnog Islams-kog StarjeSinstva), Muslimanska Svi-jest, Bosanski Pogledi, Pregied, M/e-secnik Pravnog Drustva, Zivot, Anali GHB, Bibliotekarstvo, Obzor, Slo-vensko Bratstvo, Mladost, Hrvatski Dnevnik, Südost Forschungen gibi dergilerde yayımlanmıştır. Bundan baş­ka Takvim, Narodna Uzdanica vb. yıllıklardaki makaleleriyleHrvatska Enciklopedija ve Enciklopedija Jugoslavije gibi ansiklopedilerde maddeleri neşre­dilmiştir.