Muhammed b. Hanefiyye Kimdir, Hayatı, Hakkında Bilgi
Ebü’l-Kasim Muhammed b. Alî b. Ebî Tâlib ei-Hâşimî el-Kureşî (ö. 81/700) Hz. Ali’nin Havle bint Ca’fer el-Hanefiyye isimli hanımından doğan oğlu. 16 (637) yılında Medine’de doğdu. Hz. Ali’nin, ilende bir oğlu daha dünyaya gelecek olursa ona adını (Muhammed) ve künyesini Ebü’l-Kâsım vermek İçin Resûl-i Ekrem’den izin aldığı rivayet edilir. Ancak kaynaklarda daha ziyade Benî Hanîfe esirlerinden olan annesi Havle bint Ca’fer el-Hanefiyye’ye nisbetle Muhammed b. Hanefiyye veya İbnü’l-Hanefiyye diye geçer.
Hz. Ali’nin halife seçildiği günlerde yirmi yaşlarında olan Muhammed cesaret ve kahramanlığıyla tanındı. İsteksiz olarak katıldığı Cemel Vak’ası ve Siffîn Savaşı’nda babasının sancağını taşıdı. Siyasetten uzak durmayı ilke edinmesine ve bu hususta son derece tedbirli davranmasına rağmen Hz. Ali’nin oğlu olması sebebiyle adı siyasî hadiselere karıştırıldı. Muâviye b. Ebû Süfyân’ın ölümü sırasında Medine’de bulunan Muhammed, Yezîd’e biat etti. Yezîd’e biat etmeyip aile fertleriyle birlikte Mekke’ye gitmeye karar veren Hz. Hüseyin’e bu hareketinin doğru olmadığını söyledi ve çocuklarının onunla gitmesine izin vermedi. Hz. Hüseyin’in Kerbelâ’da şehâdetine çok üzülmesine rağmen Yezîd’e yaptığı biati bozmadı. Muhammed’in bu tavrından memnun kalan Yezîd kendisini hilâfet merkezine davet etti ve ona karşı iyi davrandı. Muhammed de Yezîd’in ihsanlarını kabul etmekte bir sakınca görmedi. Pek çok kimse tarafından Ehl-i beyt’in tabii lideri olarak görülen Muhammed daha sonra Medine’ye döndü. Bu sırada Medine’de Yezîd’e karşı isyan hazırlıkları başlamıştı. İsyanın liderlerine hareketlerinin yanlış olduğunu söyleyerek onları vazgeçirmeye çalıştı. İsyanı bastırmak için gönderilen Emevî ordusunun Medine’ye yaklaştığı duyulunca Abdullah b. Abbas ile birlikte Mekke’ye gitti. Medine’deki isyanı bastıran ordu Mekke’ye yürüyerek Abdullah b. Zübeyr’i muhasara etti; ancak Yezîd’in ölüm haberi üzerine kuşatmayı kaldırıp Suriye’ye döndü. Bu sırada halifeliğini ilân eden Abdullah b. Zübeyr, Ali evlâdının lideri haline gelmesinden dolayı kendisinden çekindiği Muhammed b. Ha-nefıyye ile Abdullah b. Abbas’ı biata davet etti. Fakat onlar, halife olacak şahsın üzerinde bütün müslümanlann ittifak etmesi gerektiğini söyleyerek bu teklifi reddettiler. Bir süre sonra Abdullah Taife çekildi, Muhammed de Medine’ye döndü.
Emevîler Mekke’yi kuşattığı sırada Abdullah b. Zübeyr ile beraber olan Muhtar es-Sekafî, Yezîd’in ölümünün ardından Kûfe’ye gidip imamet hakkının Muhammed b. Hanefiyye’ye geçtiğini iddia etti ve onun adına bir davet başlattı. Ancak Muhammed bilgisi dışında gelişen bu durum karşısında ihtiyatlı davranmaya çalıştı. Muhtâr’a güvenmemekle birlikte Kû-fe’deki taraftarlarının pek çoğunu etrafında toplaması sebebiyle onu açık şekilde reddetmek de istemiyordu. Nitekim Muhtar hakkındaki düşüncesini ve kendisini vekil tayin edip etmediğini soran Kûfeliler’e, “Allah’ın kullarından istediği biriyle yardım etmesi bizi memnun eder” şeklinde üstü kapalı bir cevap verdiği kaydedilmektedir. Muhataplarının olumlu biçimde yorumladığı bu cevap Muhtâr’ın işini kolaylaştırdı. Muhtar, o sıralarda “mehdî” lakabını verdiği Muhammed’in ağzından İbrahim b. Eşter’e bir mektup yazarak onu da yanına çekmeyi başardı. Muhammed b. Hanefiyye ise mehdî lakabını kullanmayı reddetti. Bununla birlikte Muhtar ile bütün ilişkilerini kestiğini açıklamanın getireceği tehlikeleri dikkate alıp onun hakkında sessiz kalmayı tercih etti.