Muhammed Ahmed Kimdir (Sudan Mehdi Ayaklanması, İsyanı Lideri) Hakkında Bilgi

Muhammed Ahmed b. Abdillâh b. Fahl b. Abdilvelîb. Abdiliâh el-Mehdî (ö. 1302/1885) Mehdîlik iddiasıyla ortaya çıkan Sudanlı mutasavvıf.

1258 (1842) veya 1260 yılında Sudan’ın Dongola vilâyetinde Nil nehri üzerinde bu­lunan Lebeb adasında doğdu. Dindarlığı ile bilinen köklü bir aileye mensuptur. Soyunun Hz. Peygamber’e ulaştığını göste­ren nesep zinciri mehdîlik iddiasını temellendirmek üzere düzenlenmiş olabileceği için şüphe­lidir. Gemi yapımcısı olan babası Abdul­lah, Omdurman’ın (Ümmüdürman) kuze­yindeki Kerari’ye yerleşti ve Muhammed çocuk yaşta iken orada vefat etti. Dinî ilimlere büyük ilgi gösteren Muhammed Ahmed, ilk bilgileri Emîn es-Suveyiih’ten aldıktan sonra Gubüş’e giderek Muham­med el-Hayr’ın medresesine devam etti. Burada halktan zorla alınan paralarla hazırlandığını düşündüğü yemekleri yeme­diği nakledilir.

1277 (1861) yılında öğrenimini tamam­layan Muhammed. diğer öğrencilerin ak­sine Ezher Üniversitesi’ne gitmeyip ta­savvuf yolunu seçti ve Sudan’da Semmâniyye tarikatının kurucusu Şeyh Ahmed Tayyib’in torunu Muhammed Şerif Nû-rüddâim’e intisap etti. Beraber bulun­dukları yedi yıl içinde takvası ve şeyhine bağlılığı sebebiyle büyük şöhret kazandı. Daha sonra irşad amacıyla seyahatlere çıktı. Kardeşleriyle birlikte kaldığı Hartum’da büyük amcası Ahmed eş-Şerîf in kızı ile evlendi. Kardeşleri Beyaz Nil’deki Kevve yakınlarında ormanlık bir mevki olan Ebâ adasına gittiklerinde onlara ka­tıldı ve 1287 (1870) yılından itibaren ada­ya yerleşerek tarikatını kurdu. Kısa za­manda âbid ve zâhid kişiliğiyle hem ada sakinlerini kendine bağladı hem de dışarı­dan adaya gelenlerin dikkatini çekti. Çev­rede bulunan Kinâne ve Digaym kabilele­rinden pek çok kişi kendisine intisap etti.

Muhammed Ahmed, 1288’de şeyhine Ebâ yakınındaki Aradeyb’de yer­leşme teklifinde bulununca şeyhi kabul ederek buraya geldi. Ancak 1295’te (1878) şeyhi Nûrüddâim’le arasında geçimsizlik çıktı. Bunun sebebi bazılarına göre şey­hin, oğlu için düzenlediği sünnet merasi­minde müzikli danslı eğlence yaptırma­sına Muhammed’in karşı çıkması, bazıla­rına göre ise taraftarları artan Muham­med’in mehdîliğini iddia ederek şeyhine yardımcılık teklifinde bulunmasıdır. Neticede şeyh Muhammed’i tarikattan ihraç etti. Muham­med üç defa barışmaya teşebbüs ettiyse de sonuç değişmedi. Bunun üzerine ken­disinin tarikata bağlı olduğunu, ortada dine aykırı bir durum varsa bundan şey­hin sorumlu tutulması gerektiğini belir­terek onunla ilgisini kesti. Diğer bir Sem-mânî şeyhi olan ve Hartum’un 120 mil gü­neyinde Mavi Nil üzerindeki Müsellemiye’de bulunan Veddüzzeyn el-Kureşî bu olayı duyduğunda Muhammed Ahmed’in kendisine katılmasını istedi, o da bunu kabul etti. Böylece Muhammed Ahmed’in şöhreti daha geniş bir çevrede duyuldu. Veddüzzeyn aniden vefat edince Muham­med Müsellemiye’ye gitti, şeyhin bütün müridleri kendisine intisap etti. Ayrıca Dârfûr’un güneybatısındaki Teâyişe ka­bilesinden Abdullah b. Muhammed et-Teâyişî de kendisine bağlandı.