Muhadarat Nedir, Türü, Ne Demek, Hakkında Bilgi

Muhâdarât. Edebî, dinî, kültürel bilgilerin aktarıldığı edebî bir tür.

Sözlükte “bir topluluğun huzurunda bilgi ve birikimlerini aktarmak, onlarla ilmî tartışmada bulunmak” gibi mânalara gelen muhâdara kelimesinin çoğulu olan muhâdarât, terim olarak başkasına ait sözlerden muhataba veya okuyucuya uy­gun alıntılar halinde aktarmalar yapma­yı ve bu nitelikteki sözleri toplayan edebî eser türünü ifade eder. Bu türe muhâda­ra adının verilmesinin sebebi, bunun, ileri gelen devlet ricâliyle büyük âlimlerin hu­zurunda düzenlenen meclislerde karşılıklı soru- cevap şeklinde sohbet ve tartışma­lar halinde başlamış olmasıdır. İki âlim arasında gerçekleşen sohbet ve münaka­şalar belli bir tarihten itibaren derlenerek kitap haline getirilmiş, bu eserler de mu­hâdarât veya mecâlis adıyla anılmıştır.

Muhâdarât alanında kaleme alınmış ilk eser Ebû Ubeyde Ma’rner b. Müsennâ’-nın el-Muhâdarât ve’l-muhâverât’ıdır. Daha sonra Ebû Ali et-Tenûhî Nişvârü ‘l-muhâdara ve ahbârü’l-müzâkere, el-Müstecâd min faalâti’l-ecvâd ve el-Ferec bcfde’ş-şidde adlı kitapları yazmıştır. Tenûhî ilk eserinde IV (X.) yüzyıldaki bazı vezirlerle halkın âdet ve geleneklerine, ikincisinde emîr ve ha­lifelerle Ehl-i beyt ve özellikle Bermekîler hakkında bilgilere yer vermiştir. Üçüncü eserde sıkıntının ardından gelen rahatlık ve mutluluğa dair anekdotlar bulunmak­tadır. Ebû Hayyân et-Tevhîdî’nin, Büveyhî Veziri İbn Sa’dân’m ortaya attığı mesele­ler etrafında gelişen ve kırk gece süren ilmî, edebî ve felsefî sohbetleri içine alan eî-İmiöc ve’l-mu ânese ile  hocası Ebû Süleyman es-Sicistânî’nin evinde düzen­lenen felsefe toplantılarıyla ilgili ei-Mukâbesât da bu alanda kaleme alınmış ilk eserlerdendir.

Ebû Mansûres-Seâlibî el-Temşii ve’l-muhâdara, Münisü’l-va-fyîd ve nüzhetü’l-müstefîd fi’l-muhâdarât ve Hilyetü’l-muhâdara adıyla üç eser yazmıştır. Zemahşerî’nin Kitâbü RebFi’l-ebrâr ve nuşûşi’l-ahbâr ile Râgıb el-İsfahânî’nin Muhâdarâtü l-üdebâ ve muhâverâtü’ş-şu sahanın en önemli iki eseri­dir. Zemahşerî kitabında halifelerin, bü­yük sahâbîlerin ve fakihlerin hikmetli söz­leriyle ibret alınacak hikâyelere ve meş­hur şairlerden iktibaslar gibi çeşitli ko­nulara yer verir. İsfahânî eserinde ilim, akıl, cehalet, ahlâk, mürüvvet, övgü, yer­gi vb.ne dair okuyucunun ilgisini çekecek türden nakiller yapar. Ahmed b. Mervân ed-Dîneverî’nin el-Mücâlese ve cevâhirü’l-‘Um adlı eseri ilmî, dinî, ahlâkî, edebî konularla ilgili olarak hadis, güzel söz, fıkra, hikâye ve anekdotları toplayan zengin bir kolek­siyondur. Muhyiddin İbnü’l-Arabî’ninMu-hâdarâtü’l-ebrâr ve müşâmerâtü’l-ahyar’ı 185 başlık altında mev-‘ıza, ahlâk, âdâb, hikmet, emsal, eğlen­dirici ahlâkî hikâye ve fıkralar gibi çeşitli konuları kapsar. İbn Hicce’nin Şemera-tü’l-evrâk fi’l-muhâdarât’ı  kıs­sa, fıkra, ilginç haberler, güzel cevaplar, atasözleri ve seçilmiş şiirlerden oluşan bir mecmuadır. Esere Ahdeb ve Muhammed b. Muhammed es-Sâbık el-Hamevî birer zeyil yazmıştır. Bu alanda yazılan diğer kitapların başlıcaları şunlar­dır: Hatibzâde Muhyiddin Mehmed, Rav-zü’J-ahyâr, Hasan b. Mes’ûd el-Yûsî el-Merrâküşî Kitâbü’l-Muhâdarât, Ebû Hafs Ömer b. Hasan en-Nîsâbûrî es-Semerkandî, Revnaku’l-mecâlis, İbn Abdülber en-Nemerî, Behcetü’l-mecalis, İbn Hamdûn, et-Tez-kiretü’l-Hamdûniyye. Ay­rıca İbn Abdürabbih’inei-cikdü’i-/erîcfi, Ebü’l-Ferec el-İsfahânî’nin el-Eğânîsi, İbn Kuteybe’nİn Uyûnü’l-ahbâr ve İb-şîhî’nin el-Müstetraf îî küllî fennin müstezraf’ı da bu tür eserlerden sayılır. Yirmi üç makaleden oluşan Muhammed Karabâğî’nin Câlibü’s-sürûr ve sâlibü’l-ğurûr fi’l-muhâdarât’ını, Mu­hammed Dilşâd eş-Şirvânî Türkçe’ye çe­virmiştir. Seyyid Feyzullah Efendi’ninMecmûa-i Hikâyât’ı ile Abdurrahman Hibri Efendi’nin Hadâiku’l-cinân’ı da muhâdarâta dair Türkçe eserlerdendir.

TDV İslâm Ansiklopedisi