Mugalata Nedir, Ne Demek, Mantık Terimi Hakkında Bilgi
Mugalata. Yanıltma amacıyla yapılan ve sonucu çelişik olan kıyas anlamında mantık terimi.
Sözlükte “yanılmak, hata etmek” anlamındaki galat kökünden türetilen mugalata (safsata). terim olarak mantık hilelerini kullanıp dil cambazlığı yaparak muhatabı yanıltma, safsata, demagoji mânasına gelmektedir. Konuşma veya tartışma esnasında muhatabı yanıltıp hata yapmasına veya yanlış bir fikri benimsemesine sebebiyet verme yönünde her dil ve kültürde geliştirilmiş bazı yöntemler bulunmakla birlikte mugalatanın bir mantık terimi şeklinde literatürde yer almasının tarihi eski Yunan’a kadar gitmektedir. Milâttan önce V-IV. yüzyıllarda Yunanistan’da sofist denen bazı kişiler şehirleri dolaşarak para karşılığında halka hitabet dersi veriyorlardı. Hitabette amaç ikna etmek olduğundan bu konuda mantık hileleri ve kelime oyunlarıyla muhatabın nasıl aldatılıp ikna edileceğinin, eğer konu diyalektik ise değişik taktiklerle hasmın savunduğu tezin nasıl çürütülüp onun küçük düşürüleceğinin yollarını ve yöntemlerini öğretiyorlardı. Böylece dil ve mantık hilelerine dayanan safsata diyalektiğin bir türü haline gelmiştir. Bu teknikleri öğrenenler yanlışı doğru, doğruyu yanlış diye gösterip toplumun kargaşaya sürüklenmesine sebep olabiliyorlardı. Eski Yunan’ın üç büyük filozofu Sokrat, Eflâtun ve Aristo, giderek bilgelik iddia eden sofistler zümresiyle mücadele etmek zorunda kalmış, hatta Aristo, sekiz kitaptan meydana gelen mantık külliyatının altıncı kitabını bu konuya ayırarak eserine So-phisticiEJenchi sofistik delillerin çürütülmesi adını vermiştir. İslâm mantıkçıları bunu Tebkîtü’s-sûfist&iyyîn, Şmâca-tü’l-muğüHtîn ve er-Red ‘oJe’s-sûfisfd’î şeklinde adlandırmış, yanıltma ve aldatmayı amaçlayan bu tür akıl yürütmeyi de “el-hikmetü’l-mümevvihe” (aldatan hikmet) olarak nitelemişlerdir.
Mugalata onur kırıcı ve ahlâkî bir zaaf sayılsa da özellikle siyasal ve ideolojik tartışmalarda sıkça başvurulan bir yöntemdir. İbn Sînâ’ya göre mugalata yapanlar amaçları bakımından üç kategoride değerlendirilebilir.
1. Amacı doğruya ulaşmak olduğu halde dil ve mantık kurallarını yeterince bilememekten dolayı yanlışlık yapıp çelişkiye düşenler,
2. Hasmı yanıltarak tartışmada yenik düşürmek için aldatıcı dil ve mantık oyunlarına başvuranlar.
3. Sırf bilgiç görünmek düşüncesiyle demagoji ve mugalata yapanlar.