Müfred Nedir -Mantık Terimi- Hakkında Bilgi

Müfred. Bir lafız hecelerine ayrıldığında hecelerin o lafzın delâlet ettiği anlamın bir kısmına delâlet etmemesini ifade eden mantık terimi.

Mantıkta lafızlar müfred-mürekkeb, cüzi-küllî vb. şekillerde ayırıma tâbi tutu­larak bunların delâlet ve tazammun açı­sından ifade ettiği anlamlar üzerinde du­rulur. Bundan amaç dille düşünce arasın­da sağlıklı ilişki kurarak mantık hatalarını önlemektir. İbn Sina’nın belirttiği gibi man­tık bunun ötesinde dil tahlilleriyle uğraş­maz. Her ne kadar mantık, lafız-anlam iliş­kisi üzerinde durarak düşüncenin doğru bir şekilde muhataba ulaştırılması açısın­dan lafızlara başvurmak zorunda olsa da onun temel önceliği anlam ve kavramlar­dır. Öte yandan nahiv ilmi de lafızları müfred-mürekkeb kısımlarını ayırarak İncelemekteyse de nahvin amacı anlamdan önce lafzın cümle içindeki ye­rini, işlev ve i’rabıni belirlemektir.

Mantık açısından bir lafız hecelere ayrıl­dığında her hece lafzın delâlet ettiği mâ­nayı vermiyorsa o lafza müfred denilir. Meselâ insan lafzı “insan” şeklinde hece­lerine bölündüğünde bu iki heceden hiçbi­ri insanın ifade ettiği anlamı vermemek­tedir. Buna göre birleşik isimler, künye ve lakaplar da müfred lafız kapsamına girer. Çünkü Abdullah, Tanrıverdi ve Köroğlu gi­bi birleşik lafızlar “abd-allah”, “tanrı-verdi”, “kör-oğlu” şeklinde ayrıldığında her parçanın kendine göre bir anlamı olsa da bu anlam birleşik lafzın mânasını ifade et­mediğinden bunlar da müfred hükmündedir. İbn Sînâ, bir lafzın müfred olması için parçalarının hiçbir anlama gelmeme­sini şart koşan mantıkçıları eleştirmekte­dir; ona göre önemli olan lafzın bütünü­nün delâlet ettiği mânaya parçalarının de­lâlet etmemesidir; her hece veya parça­nın farklı bir anlama gelmesi oluşturduk­ları lafzın müfred olmasına engel teşkil etmez. Ayrıca konuşanın o müfred lafızla ne kastettiği de Önem taşımaktadır. Me­selâ Arapça’da “ayn” lafzı “göz, su kayna­ğı, altm para” gibi birkaç anlama gelmek­tedir. Şu halde iletişimde karmaşanın önü­ne geçebilmek için konuşmanın akışı için­de bir lafzın hangi bağlamda kullanıldığına ve neye delâlet ettiğine dikkat etmek ge­rekir.

Eğer müfred lafzın delâlet ettiği şey dış dünyada somut olarak mevcutsa ona “cüz müfred” denir. Buna göre bütün şahıs ve nesnelere verilen adlar cüzi rnüfreddir. Müfred lafzın ifade ettiği anlamın zihnî bir kavram olmanın ötesinde somut bir ger­çekliği yoksa o “küilî müfred” diye adlan­dırılır. Hayvan, insan, ağaç ve su gibi var­lığın cins ve türlerini ifade eden genel la­fızlar küllî müfreddir.

Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi