Tarihi Şahsiyetler

Müey­yidülmülk Kimdir, Hayatı, Hakkında Bilgi

Hâce-i Büzürg İmâdüddîn Şihâbüddîn Zahîrüddevle Nasîrülmiile Ebû Bekr Ubeydullâh b. Nizami’l-mülk el-Hasen b. Alî et-Tûsî (Ö. 494/1101) Selçuklu veziri.

444 (1052) yılı civarında doğdu. Nizâmülmülk’ün muhtemelen ikinci oğludur. Babasıyla beraber Belh Emîri Yâhur’un Yâhız, Tacir, Bâcir hizmetinde bulundu. Daha sonra babası ve ağabeyi Fahrülmülk Ali ile birlikte Çağrı Bey’in yanına Merv’e gitti. Sultan Melikşah’ın Selçuklu tahtına geçişinin ardından devlet işleriyle ilgilen­meye başladı (466/1073-74). Aynı yıl Sul­tan Melikşah ve Nizâmülmülk tarafından idarî bir görevle Bağdat’a gönderildi. Bu­rada kısa sürede idarecilik kabiliyetiyle temayüz ederek Irak ve el-Cezîre’nin yö­netiminde söz sahibi oldu. 467de (3075) Muktedî-Biemrillâh’ın hilâfet makamına geçmesi münasebetiyle düzenlenen biat merasiminde ileri gelen devlet adamlarıy­la birlikte Muktedî’ye ilk biat edenler ara­sında yer aldı.

470’te (1077-78) emrinde askerî birlikler olduğu halde tekrar Bağdat’a gittiğinde Sûkulmedrese ile Sûkussülâsâ’da yaşayan halk arasında olaylar çıktı. Müeyyidülmülk, amîd ve şahneyi çağırıp olayların hemen durdurulmasını istediyse de karışıklıklar ön­lenemedi. Bunun üzerine babasından yar­dım istemek zorunda kaldı. 473’te (1080-81) Tekrît Kalesi hâkimi Mİhrbât’a karşı yürüyüp kaleyi teslim alan Müeyyidülmülk Tekrît’ten İsfahan’a, oradan Bağdat’a geç­ti.[Cemâziyelevvel 475/Ekim 1082] Bağ­dat’ta halifenin veziri Amîdüddevle b. Cehîr kendisini törenle karşıladı.

476 (1083) yılında Sultan Melikşah ta­rafından Dîvân-ı İnşâ ve Tuğrâ’ya başkan tayin edildi. Ancak bir süre sonra görevin­den ayrıldı. Ertesi yıl Ukaylî Emîri Şerefüd-devle Müslim b. Kureyş’in Sultan Melik-şah’a itaat etmesini sağlayan Müeyyidül-mülk’ün 477-487 (1084-1094) yıllarındaki faaliyetleri hakkında bilgi yoktur. 487’de (1094} Arslan Argun ile Böripars arasında­ki mücadele sırasında Horasan’da bulun­duğu bilinen Müeyyidülmülk buradaki karışıklıklardan rahatsız olup İsfahan’a gitti. Aynı yıl Sultan Berkyaruk tarafından vezir tayin edildi.[Zilhicce 487 /Aralık 1094] Müeyyidülmülk, Irak ve Horasan emirlerine mektup göndererek onları Berkyaruk’un saflarına çekmeyi başardı. Ardından Sultan Berkyaruk’un en güçlü rakiplerinden olan amcası Tâcüddevle Tutuş’la Rey civarın­da yaptığı savaşta büyük yararlıklar gös­terdi ve Tutuş mağlûp edilerek öldürüldü (488/1095). Sultan Berkyaruk’un savaştan sonra annesi Zübeyde Hatun’u yanına ge­tirmek istemesine karşı çıktı. Zübeyde Ha­tun durumu öğrenince ona kin besleme­ye başladı. Dîvân-ı İstîfâ’nın başkanı Mecdülmülk Ebü’l-Fazl ile babalarından kalan miras sebebiyle aralan açık olan ağabeyi Fahrülmülk de Zübeyde Hatun’u ona karşı kışkırttı. Fahrülmülk, Zübeyde Hatun’un Müeyyidülmülk’e çok öfkelendiğini duyun­ca büyük meblağlar verip Berkyaruk’tan vezirlik talebinde bulundu. Sultan bu iste­ği kabul ederek Müeyyidülmülk’ü azledip hapse koydu, yerine Fahrülmülk’ü vezir ta­yin etti.[Safer 488 / Şubat 1095]