Muallim Naci Kimdir, Hayatı, Eserleri, Edebi Kişiliği
Muallim Naci, (asıl adı Ömer) Tanzimat dönemi şâir ve yazar (İstanbul 1850 – 13 Nisan 1893).
Yaşamı
İlk tahsiline Fatih’te Feyziye Mektebi’nde başladı. Küçük yaşta babasının ölümü üzerine ağabeyi ve annesi ile birlikte Varna’da kalaycılık yapan dayısının yanına gitti. Tahsiline orada medresede devam etti, bu arada hat dersleri aldı; bir süre sonra Varna rüşdiyesine muallim oldu (1867). Yine bu günlerde Naci mahlası ile şiirler yazmağa başladı. Varna’ya mutasarrıf olarak gelen Said Paşa ile tanıştı; Paşa’nın yanında Rumeli ve Anadolu’da birçok vilâyetlerde çeşitli memurluklar yaptı. İstanbul’a gelince, daha önceden mektuplaştığı Ahmed Midhat Efendi’nin çıkarmakta olduğu Tercümân-ı hakikat’de şiirler ve yazılar yayınlamağa başladı, bir müddet sonra gazetenin edebî sayfasının başına geçti (1883). Eski edebiyat taraftarlarının eserlerine fazlaca yer verdiği için aynı zamanda kayınpederi olan patronu A.Midhat Efendi’nin ikazı üzerine buradan ayrılarak Saadet ve Vakit gazetelerinde çalıştı. Mekteb-i Sultanî ve Mekteb-i Hukuk’ta edebiyat hocalığı yaptı. “Ertuğrul Bey Gazi” destanını kaleme alarak 1891’de II. Abdülhamid tarafından ‘Tarih-nüvis-i âl-i Osmàn” unvanını aldı. 1893 yılı Ramazan gecesi kalp sektesinden vefat etti, cenazesi resmî bir merasimle Divanyolu’na gömüldü.
Edebi Kişiliği
Batılı tarz şiirler yanında daha çok divan tarzı şiirleriyle şöhret bulan Naci, bu akımı tekrar canlandırmış ve bu yüzden yeni edebiyat temsilcileri Recaizâde Ekrem ve Abdülhak Hâmid’le karşı karşıya gelmiştir. Şiirlerinde sade Türkçe’yi mükemmel bir şekilde aruza uyduran Naci, Türkçe’yi kullanması ve sadeleştirmesi bakımından da Şinasi’den sonra bir nevi “reformateur” kabul edilir. 1885-1895 yılları arasında Türk Edebiyatı’na Muallim Naci ekolünün hâkim olduğu söylenebilir.
Arapça, Farsça ve Fransızcadan çeviriler yaptı.
Eserleri
Şiir
Terkib-i Bend-i Muallim Naci (1874), Ateşpâre (1883), Şerâre (1884), Fürûzan (1886), Mir’at-ı Bedayi (1896),Yadigâr-ı Naci (1897), Musa bin Ebü’l-Gâzân Yahut Hamiyyet (1882), Ertuğrul Bey Gazi (1894).
Tenkid-Lugat
Yazmış Bulundum (1884), Muallim (1884), Demdeme (1886), Müdafaânâme (1886), Islahat-ı Edebiyye (Dr. Alemdar Yalçın ve Abdulkadir Heyber editörlüğünde 1984), Lugat-ı Naci (1891).
Edebiyat Tarihi
Osmanlı Şairleri (1890), Esâmi (Names, İslam dünyasının en ünlü 850 ismini ele alan ansiklopedik eser, 1891).
Mektup
Mektuplarım (1886), İntikad (1887), Muhaberat ve Muhaverat (1894).
Ders Kitabı
Talim-i Kıraat (1885), Mekteb-i Edeb (1885), Vezaif-i Ebeveyn (1887).
Oyun
Heder (1910).
Roman
Define (Ferit Ragıp Tuncor, 2003).
Diğer
İ’caz-ı Kur’an (1884), Medrese Hatıraları (1886), Yedigâr-ı Avni (1886), Nevadirü’l-Ekâbir (1887), Mehmed Muzaffer Mecmuası (1889), Sünbüle / Ömer’in Çocukluğu (1890, M. Ertuğrul Düzdağ, 1969), Necm-i Saadet.