Mostar Köprüsü Nerede, Mimarisi, Özellikleri, Tarihçesi, Hakkında Bilgi
Mostar Köprüsü. Mostar’da Neretva nehri üzerine XVI. yüzyılda yapılmış köprü.
Mostar’ın merkezinden akan Neretva nehri üzerindeki iki köprüden biri olan Mostar Köprüsü.[Mostarska Cuprija] Eski Köprü [Stari Most] ve Neretva Köprüsü [Most na Neretvi] adlarıyla da anılmaktadır. XV. yüzyılın ikinci yarısında Osmanlılar’ın fethettiği şehir tahtadan bir köprü etrafında kurulduğu için buraya Most (köprü). Mostirji veya Mostar, Mostari (köprücüler) deniliyordu. Dünya mimarlık anıtları listesinde yer alan ve şehre tek başına mimari bir değer katan köprünün ilk defa hangi tarihte kimin tarafından kime yaptırıldığı konusunda farklı görüşler ileri sürülmüştür. Mostar Köprüsü’nün Roma eseri olduğuna dair iddia asılsız bir söylentiden ibarettir. Yerinde daha önce bir Roma köprüsü olsa bile bu yapı bütünüyle bir Osmanlı devri Türk eseridir. Bazı araştırmacılar, Anadolu ve Rumeli’nin çeşitli yerlerinde yapılan köprüler içinde Türk mimarlık tarihinin muhteşem bir anıtı olarak tanınan bu köprünün Osmanlılar tarafından esir alınan Dalmaçya -İtalyan kökenli ustalar veya Mostarlı yerli mimarlardan biri tarafından inşa edildiğini ileri sürerken bir kısmı yapıyı Mimar Sinan’a atfetmekte, çoğunluk ise Mimar Hayreddin’in eseri olduğu görüşünü benimsemektedir. Yapının mimarının Sinan’ın öğrencilerinden Hayreddin olduğu, Ahmed Refik Altınay’ın yayımladığı bir belge ile de ispatlanmış bulunmaktadır.
Bu belgeden Hersek Beyi Hüseyin’in Makarska (Hırvatistan) İskelesi’nde inşa edilen kale binası için mimar istemesi üzerine mimarbaşına gönderilen hükümde bundan önce Mostar Köprüsü’nü yapan Mimar Hayreddin’in görevlendirilmiş olduğu açıkça anlaşılmaktadır. Ayrıca yapıyı inşa görevi Sinan tarafından Mimar Hayreddin’e verilmiş olmalıdır ki Evliya Çelebi bu sebeple köprüyü Sinan’a izafe etmiştir.
İç savaş sırasında tamamen yıkılan köprünün üzerinde eserin Osmanlı devrine ait olduğuna dair bir tarih kitabesi bulunmamaktaydı. Ancak hem Osmanlı kaynaklarında hem günümüzdeki Batı kaynaklarında köprünün 974’te (1566-67) tamamlandığı görüşü hâkimdir. Kaynaklarda nakledilen iki tarih manzumesi de bunu doğrulamaktadır: “Ruhu Sultan Mehemmed’in ola şâd / Kıldı bunun gibi hayr eseri / Hem Süleymân-ı zaman sağ olsun / Devleti buldu binaya zaferi / Sa’y-i nazır ile oidu bu tamam / Yazdı târihini ‘kudret kemeri” 974″ (1566-67). Ekrem Hakkı Ayverdi’ye göre Fâtih Sultan Mehmed Mostar’ı fethettiği zaman muhtemelen buradaki köprüyü ya restore ettirmiş veya yeniden yaptırmış olduğundan şiirde hem buna telmih hem de Kanunî Sultan Süleyman dönemindeki inşasına işaret edilmiştir. Mostarlı Hasan Zi-yâî’ye ait diğer tarih kıtası da şöyledir: “Kavs-i kuzahın aynı bir köprü bina oldu / Var mı bu cihan içre mânendi hey Allahim / İbretle bakıp dedi târihini bir arif/ El geçtiği köprüden biz de geçeriz şahım, sene 974. Ayverdi, Zagreb’deki Yugoslavya İlimler ve Sanatlar Akademisî’nde bulunan ve Basagic: tarafından neşredilen bir belgeye dayanarak Muharrem 965 başında [Ekim 1557] Karagöz Bey’in bina eminliğiyle köprünün inşasına başlandığını kabul etmektedir.