Monizm Nedir, Monizm Ne Demek, Monist Kimdir? Tanımı

Evreni tek bîr “ilke”ye dayandırarak açıklamaya çalışan öğreti. Özellikle ruhu maddeye, maddeyi de ruha irca eden, diğer bir ifadeyle, ruh ile maddeyi özdeş sayan öğretilerdir. Diğer bir deyişle ister cevher açısından, ister kanunlar ve ilkeler (Fizik veya Mantık), isterse ahlaki ve estetik değerler bütünü yönünden olsun bütün varlığı tek bir ilkeye bağlayan bütün felsefi sistem­lere bu ad verilir. Bu sebeple Spinoza ve bütün panteistler, idealistler, kaba materyalistler, batı mistikleri ve bazı doğu sufileri monisttir.

Monizm, Alman düşünürü Wolf tarafından, Yunanca monos kelimesinden türetilmiştir. Wolf, alemi cevher açısından tek bir ilkeye, unsura indirgeyen görüşlere bu adı vermiştir. Eğer bu unsurlar maddi olursa, (Ostwald, Haeckel, Lenin vb. de olduğu gibi) Maddeci Monizm (Monisme Materialiste); ruh, zihin gibi manevi olgular olursa (Hegel´de olduğu gibi) İdealist Monizm (Monisme İdealiste) adını alır.

Her alandaki çoklukları ruhi birliğe in­dirgeyen ve maddeyi ruhun ürünü sayan Hegel, idealist monist; ruhi varlıkları maddi ilkeye indirgeyen ve ruhun beynin bir işlevi ve maddi dünyanın bîr yansısı olduğunu ileri süren Lenin ise maddeci monisttir. Hangi çeşitten olursa olsun, Monizm, varlığı Descartes´da olduğu gibi, ruh ve maddeye indirgeyen (Düalizm), yahut da Herbart´da olduğu gibi, alemdeki varlıkları birbirine indirgenemeyen birçok ilkeye, esasa dayandıran Çoğulculuk (Plüralizm)´a karşı, zıd bir tavır olarak ortaya çıkmıştır. Önceleri dini alanda görülen ikicilik (Sümerlilerde Yer ve Gök tanrıları, Eski Mısır´da İyilik-Kötülük
tanrıları, Çin´de Yin-Yang, İran´da Ehrimen-Hürmüz) hep karşıt iki ilkeyi meydana getirir. Felsefi ikicilik ise İlkçağda ilk olarak ruh (Naus) ile maddeyi (spermeta) ayırmak isteyen Anaksagoras´da görülür; ancak bu iki ilkeyi kesin olarak Descartes ayırır. Çoğulculuk ise Alman filozofu Wolf ve Kant tarafından Solipsizm (Bencilik)´e karşıt olarak kullanılmıştır. Mesela Almanya´da Schelling ve Hegel doktrinlerine karşı olarak Herbart ve Fransız Renouvier´nin doktrinleri plüralisttir. Çoğulculuk bir çeşid maddeci monizme karşı ileri sürülmüş bir anlayıştır. Bu Çoğulculuğun amacı da, evrenin objektif birliğini ve ilkelerini inkar etmek ve bütün bunları tarihi rastlantılar yığınına indirgeyerek diyalektik ve tarihi maddeciliği yıkmaya çalışmaktır.