Monad Nedir, Ne Demek (Felsefe Sözlüğü)

Monad kelimesi, Yunancada tek (ünite) anlamındaki monas kelimesinden alınmıştır. Çoğulu olan “monades”, ferdî cevherler (Unites substantielles) demek olur. Leibniz kelimeyi basit (parçalan olmayan), faal, bölünmez cevher anlamında kullanarak metafizik sisteminin temeli yapmıştır. Monad, bir bakıma atom anlamına geliyorsa da, gerçekte Epikür´ün atomlarından nitelik olarak farklıdır. Epikür´ün atomculuk anlayışı Demokrit´e dayanır. Ona göre realite, sonsuz miktarlardaki görünmeyen küçük parçacıklardan oluşmuştur ve bunlar boş mekan içinde hareket ederler. Bu görünmeyen parçacıklar, yani atomlar, birbiriyle birleşirler, çarpışırlar, birbirine takılırlar ve birbirinden ayrılırlar. Böylece atomların ilişkileri bütünüyle mekanik yasalar tarafından düzenlenir. Epikür bu düşüncesiyle evreni sayısız miktadaki küçük parçalara bölmüş oluyor. Ancak Epikür, ilke olarak kendisine dayandığı Demokritos´un atom teorisini bir noktada değiştirir. Demokritos atomların başlangıçtan itibaren sonsuz bir hareket halinde bulunduğunu savunurken, Epikür onların, boş mekan içinde dikey olarak düştüklerini ve düşerken de hesaplanması oldukça zor olan hafif sapmalarda bulunduklarını savunur. Yine Demokrilos gibi, evrendeki her şeyin mekanik bir zorunlulukla cereyan ettiğini benimser, ancak ondaki bu mekanik zaruret, Demokritos´un iddia ettiği gibi mutlak değildir, bu zorunluluktan küçük sapmalar da olur ve bu sapmaları büsbütün ortadan kaldırmak mümkün değildir. Böylece Epikür´ün bu atomculuk anlayışı bir dereceye kadar tesadüfe de imkan tanımakta ve belirli bir özgürlük payına da işaret ederek, onun ahlak öğretisine yansımakladır.

Leibniz madde ve ruh dualizmi yerine, cevherin birliği ve faalliği görüşünü koyuyor. Ona göre yalnız ruhlar vardır ve bizim yerkaplama, cisim, madde dediğimiz şey, bulanık idrakten, olaydan, maddi olmayanın duyulur görünüşünden başka bir şey değildir. Böylece Leibniz, her türlü bilinçten mahrum bîr madde İle, doğası bozulmuş bir ruh dualizmini ortadan kaldırarak bütünlük içinde uzlaştırmış oluyor.