İslam Filozofları – Müslüman Düşünürler

Molla Sadra Kimdir, Hayatı, Felsefesi, Hakkında Bilgi

Molla Sadrüddîn Muhammed b. İbrâhîm b. Yahya Kavâmî Şîrâzî (Ö. 1050/1641) İşrâkî, Ekberî ve Meşşâî düşünce ekollerini mezceden İranlı filozof ve âlim.

979 (1571) yılında Şîraz’da doğduğu tahmin edilmektedir. Geleneksel İslâmî ilimler alanındaki öğrenimini Şîraz’da ta­mamladıktan sonra İsfahan’a giderek Ba-hâeddin Âmilî ve Mîr Dâmâd Esterâbâdî gibi âlimlerden ders aldı. Hocaları arasın­da filozof Ebü’l-Kâsım Findirİskî’nin de bulunduğu sanılmaktadır, ancak onun asıl felsefe hocası Mîr Dâmâd olmuştur.

Molla Sadra bilinmeyen bir tarihte İs­fahan’ı terkedip uzlete çekildi. el-Esîâ’l-erbafa [el-Hikmetü’l-mütecâliye] adlı eserinin kendi kısmî biyografisini de içe­ren önsözünden anlaşıldığına göre uzlete çekilmesinin iki sebebi var­dır. Bunlardan birincisi, felsefe tahsili­nin ardından benimsediği Meşşâî ve fş-râki fikirlere Şia’ya mensup ulemânın şiddetle karşı koyması, ikincisi ve da­ha önemlisi de Gazzâlî gibi içinde bir ha­kikat arayışı arzusunun uyanmış olma­sıydı. Nitekim uzlete çekilip riyazete baş­ladıktan sonra felsefî görüşleri önemli Öl­çüde değişti. Meselâ önceleri varlıkta as-lolanın mahiyet olduğunu benimserken riyazetin ardından hakikatin vucuddan (varlık) ibaret olduğunu kabul etti. Buna göre hakikat bilgisi sadece akılla değil bizzat yaşayarak manevî zevk ve ruhî sez­giyle de elde edilebilir. Kum yakınlarında küçük bir köy olan Kehek’te uzlete çekilen Molla Sadra’nın uzlette ne kadar kaldığı bilinmemektedir. el-Esfâr’ın önsözünde bunun “uzun bir süre” olduğunu belirt­mekle yetinmiştir. Esere önsöz yazan Muhammed Rızâ el-Muzaffer, takdim yazı­sında Sadra’nın sonraki hayatında ger­çekleştirdiği faaliyetlerden bu sürenin on beş yıl olduğu sonucunu çıkarmıştır. Sad­ra uzlette iken tamamen tasavvuf! bir ha­yat sürdü, tefekkür ve riyazetle meşgul oldu.

Yine bilinmeyen bir tarihte uzletten çı­kan Molla Sadra, Şah I. Abbas’ın arzusu üzerine memleketi Şîraz’a dönerek tedri­sata başladı. Rızâ el-Muzaffer’e göre Sad­ra’nın uzletten çıktıktan sonra kaleme al­dığı İlk eseri el-Esfârü’l~erbaca’ûr. Bir­çok öğrenci yetiştiren Sadra’nın yedi defa hacca gittiği, 1050’de (1641) son haccın-dan dönüşünde Basra yakınlarında ve­fat ettiği belirtilmektedir. Muhtemelen hayatının bu devresinde geçirdiği ruhî değişimden ve düşüncelerini güçlü bir felsefî sistemle ortaya koymasından do­layı Molla Feyz-i Kâşânî ve Abdürrezzâk el-Lâhîcî gibi öğrenci ve takipçileri ta­rafından kendisine “Sadrü’l-müteellihîn” [Öncü metafizikçi, ilâhiyatçı] unvanı verilmiştir.