Tarihi Şahsiyetler

Molla Gürani (Ahmed Şemseddin Gürani) Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Kısa Bilgi

GÜRANİ, Ahmed Şemseddin (1416-1488)

Osmanlı, bilgin ve şeyhülislam. II. Mehmed ile birlikte İstanbul’un fethinde bulunmuştur.

Molla Şemseddin Ahmed b.İsmail el-Gürani, Irak’ta Şehrizor’a bağlı Güran kasabasının bir köyünde doğdu, İstanbul’da öldü. Zamanının geleneğine uyarak Bağdat, Diyarbakır, Hasankeyf ve Şam’da çeşitli bilginlerin derslerini dinledi. 1432’de Kahire’ye gitti. İbn Hacer el-Askalanî’den Hadis okudu.

Memlûk Devleti ileri gelenlerinin önünde yapılan bilimsel tartışmalara katılarak başarı gösterdi. Berkukiye Medresesi’nde fıkıh okuttu. Hamideddin el-Numanî ile aralarında çıkan tartışma sonunda görevinden alınıp Şam’a sürüldü. İzinsiz hacca giderken yakalanarak Fırat Nehri ötelerine gönderildi. Bu sırada hacdan dönmekte olan Osmanlı bilginlerinden Molla Yeğan ile buluştu. Onun aracılığı ile II.Murad’a tanıştırıldı. Padişahın isteği ile Şafii Mezhebi’ni bırakıp Hanefi Mezhebi’ne girdi. Bursa’da Eskikaplıca Medresesi’ne müderris oldu, bir süre sonra da Manisa Sancakbeyi Şehzade Mehmed’in (II.Mehmed) hocalığına atandı.

II.Mehmed (Fatih) hükümdar olunca kendisine vezirlik önerdi. Molla Gürani kabul etmeyip kazaskerliği seçti. 1453’te Fatih ile birlikte İstanbul’un fethinde bulundu. Kazaskerliği sırasında özerk davranışlarından ötürü Bursa kadılığına atandı. Padişahın bir fermanını şeriata uygun görmeyerek yırttı. 1454’te görevinden alındı. 1480’de Molla Hüsrev’in yerine şeyhülislamlığa getirildi. Yaşamının sonuna dek bu görevde kaldı.

Molla Gürani, Kuran tefsiri, Hadis, fıkıh alanlarında yapıtlar vermiştir. Gayetü’l-Mesânî fi’t-Tefsîri Kelâmü’r-Rabbânî, (“Tanrı Sözünü Yorumlama Konusunda Yinelemenin Ereği”) Arapça Kuran tefsiridir. Ünlü Hadis kitaplarında Sahih-i Buharı’nin yorumu olan Kevserü’l-Câri ilâ Riyâzt Sahihü’l-Buhârî (“Sahihü’l Buhârî Bahçelerine Değin Akan Cennet Irmağı”) ile İslam hukuku ile ilgili Levâmiü’l-Gurer fi Şerhi Fevâidi’l Dürer, (“İncilerin Yararlarım Açıklama Konusunda Işıldamalar”) önemli yapıtları arasındadır.

Molla Gürani Osmanlı Devleti’nin dördüncü şeyhülislamıdır. Arap kaynaklan kendisine Rum ülkesinin bilgini adını verirler. Osmanlı bilginleri arasında, kuvvet, baskı karşısında bilimsel görüşlerinden dönmeyen, bilimi herşeyin üstünde tutan bir kişiliğe sahiptir.

•    YAPITLAR (başlıca): Gayetü’l Mesânî fi’t-Tefsîri (ty);-Kelâmü’r -Rabbânî, (“Tann Sözünü Yorumla Konusunda Yinelemenin Ereği”), (Hacı Selim Ağa Kütüphanesi No.93); Kevserü’l-Câri üâ Riyazi Sahibü l-Buhâri, (ty), (“Sahi-hü’l-Buhârî Bahçelerine Değin Akan Cennet Irmağı”), (KöprülüKütüphanesi, No.328); Levâmiü’l-Gurer fi Şerhi Fevâidi’l-Dürer, (ty), (“İncilerin Yararlarım Açıklama Konusunda Işıldamalar”, (Süleymaniye Kütüphanesi, No. 47/1).

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi