Mizanül İtidal – Zehebi Konusu, Özellikleri, Hakkında Bilgi

Mîzânü’l-i’tidâl. Zehebî’nin (ö. 74S/1348) zayıf râvilere dair en önemli eseri.

Tam adı Mîzânü’l-i’tidâl fînakdi’r-ricâl oiup Zehebî’nin zayıf râvilerle ilgili çalışmalarının en Önemlisidir ve aynı ko­nudaki el-Muğnî fi’d-dtfaîâ1 adlı eserin­den sonra kaleme alınmıştır. Müellif ki­tabına kasten hadis uyduran, duymadığı bir hadisi duyduğunu ileri süren yalancı râvileri, hadis uydurmakla itham edilen-Jerİ, çok hata etmeleri sebebiyle rivayetle­rine güvenilmeyenleri, yeterince dindar ve adaletli bulunmayan hadis hafızlarını, rivayetleri terkedilmese bile hafızaları za­yıf olduğu İçin yanilan muhaddısleri, güvenilir sayılmayan ve fazla bilinmeyen gevşek râvileri, tanınmayanları, sika ol­makla biriikte bid’atçı diye bilinenleri, sa-hâbî ve dört fıkıh imamı dışında herhangi bir şekilde eleştirilen diğer râvileri aldığı­nı belirtmektedir. Zehebî bazı tanınmış ve güvenilir şahsiyetlerin, haklarındaki önemsiz tenkitler dolayısıyla bu esere alınmasını doğru bulmamakla birlikte ça­lışmasında kendisini Örnek aldığı İbn Adı gibi münekkitlerin bu tür isimlere kitapla­rında yer verdiklerini dikkate alarak kendi­sinin de aynı yoiu izlediğini söyler. 11,053 biyografinin yer aldığı eserde önce adla­rıyla bilinen erkek ve kadın râviler, daha sonra künyeleriyle. babalarının adıyla, nisbeleriyle bilinenler, adları bilinmeyen er­kekler ve kadınlar, künyeleriyle bilinen ka­dınlar, adı bilinmeyip “falanın validesi” di­ye anılanlar zikredilmiştir. Şahıslar hem kendi adlan hem babalarının adlarına gö­re alfabetik olarak sıralanmış, bunlardan Kütüb-i Sitte râvisi olanlara birer rumuz­la işaret edilmiş, râvinin tabakasını tesbi-te yarayacak kadar birkaç hoca ve talebe­sinin adı verilmiş, cerh ve ta’dîl âlimleri­nin onlar hakkındaki tenkitleri zikredil­miş, daha çok İbn Adî’nin el-Kâmil’i ile İbn Hibbân’ın ei-Mecrûhîn”inden fayda­lanılarak bunların eleştirilmesine sebep olan bazı rivayetleri nakledilmiştir. İbn Hacer el-Askalânî’nin, sahasındaki eser­lerin en derli toplusu olduğunu söyledi­ği Mîzânü’î-ftidâî’m başlıca kaynaklan Yahya b. Saîd el-Kattân, Yahya b. Maîn, Ali b. Medînî, Ahmed b. Hanbel, Fellâs, Ebû Hayseme Züheyr b. Harb, Ebû Zür’a er-Râzî, Ebû Hatim er-Râzî, Buhârî. Müs­lim, Mesaî, İbn Huzeyme, Ebû Bişr ed-Dû-lâbî, Ukaylî, İbn Ebû Hatim, İbn Hibbân ve Hâkim en-Nîsâbûri’nin eserleridir. Zehe­bî. en çok İbnü’r-Rûmiyye’nin el-Hâffl fî tezyîli (tekmileü)’l-KâmiJ li’bnî ‘Adî’sinden faydalandığını belirtmektedir. Mîzâ-nü’1-iHidâl Leknev (1301), Kahire ve Beyrut’ta yayımlanmıştır.