MİTOLOJİ

Mitoloji (mythology),
bir ulusa, ya da di­ne ilişkin mitlerin, efsanelerin tümünü içine alan bir
terimdir. Dilimizde “söylencebi-lim” kelimesiyle de karşılanan
mitoloji, da­ha çok, ilkel kavimlerin ve özellikle ilahi dinlerin
yolgöstericiliginden sapmış insan­ların, evrenin oluşumu, tanrıların doğuşu
gibi temel insani problemleri çözmek için başvurdukları efsaneleri inceleyen
bilimi ifade eder. Eski Mısırlıların, Kaidelilerin, Mezopotamya kavimlerinin,
Hintli ve Çin­lilerin kısacası her ulusun mitolojileri bu­lunmasına rağmen,
kavram en çok Yunan mitolojilerini ifade etmek için kullanılır ve mitoloji
deyince de akla en çok bu uluslara ait mitolojiler gelir. Kuşkusuz bunun temel
nedeni, özellikle Yunan mitolojilerinin güçlü temsilciler tarafından anlatılmış
ol­masıdır.

Eski Yunanlılara göre
ışıklı Hava (Dia-us-Zeus), Güneş ve sıcaklıklar (Apollon), fırtına bulutu ve
yıldırımlar (Pallas-Athe-na), doğrudan doğruya tanrıların kendile­riydi.
Çocuğun çevresini büyülü bir dünya­ya çevirmesi, bebeğini, tahtadan atım
lama-miyle canlı varlıklar sayması gibi, Homcros ve Hesiodos’un çağdaşları için
de tüm doğa olayları, arkalarında saklı, insan ruhuna benzeyen, fakat güç ve
kuvvet bakımından ondan üstün, onun gibi ölmezliğe sahip, gö­rünmez tanrılığın
duyulur görünüşleridir. Yunan mitolojisinde tanrılar yüksek, ideal Ieştirilmiş,
kusurlarında olduğu gibi üstün­lüklerinde de büyütülmüş bir tür insanlık
oluştururlar. Dünya onların eseri, malika­nesi, iradelerinin, yenilgi ve
üstünlükleri­nin tecelli ettiği yerdir. Sevmekten çok kıs­kandıkları insan,
onların hoşuna gitmek için vardır. Kıskanç tanrılar, insandan tam mutluluğu
esirgerler. îyi talihimiz onların hoşuna gitmediği zaman, en devamlı ve özenli,
en zengin kurbanlar, en tam sadakat onları yumuşatmaya yetmez.

Kuşkusuz mitoloji bir
masallar yığını olarak görülemez. O, bütün Özellikleriyle bir toplumun
aynasıdır. Bu nedenle de mi­tolojinin anlamı, insanın kültürel yaşamın­daki
yeri ve işlevi konularında birçok araştırmalar yapılmıştır. Zaten mitlerden,
yani hayalgücünün de işe karışmasıyla biçim de­ğiştiren tanrı, tanrıça, evrenin
oluşumu gibi efsanelerden oluşan mitolojilerin bir bilim gibi incelenmesinin
nedeni de budur. Bu­gün mitolojik düşüncenin hem tarihsel geli­şimi ve hem de
psikolojik temelleri büyük bir özenle filozoflar, antropologlar, psiko­loglar,
sosyologlar ve etnograflar tarafın­dan incelenmiştir. Bütün bunlara rağmen
mitoloji kuramı, henüz büyük ölçüde tartış­ma götüren ve çeşitli ekollerce
değişik ce­vaplar verilen bir kuramdır.

Yüksel KANAR Bk. Mitos