Mimaride Uluslararası Üslup

19.yy’daki tarihsel üslupları yineleyen, süslemeye ağırlık veren mimarlık anlayışına karşı oluşmaya başlayan akılcı işlevci tepkiler doğrultusundaki ilk yapılan 20.yy başlannda ortaya çıkmıştır. Bu düşüncenin öncüleri, mimarlıkta akıla tasanm yöntemlerinin uygulanması, yapılana biçimlerinin işlevlerinden türetilmesi, gereksiz süslemelerden anndmlması, teknolojinin sağladığı olanaklardan yararlanılması gerektiğini savunmuşlardır. Aynı zamanda ucuz ve iktisadi bir yapı üretimi anlamına da gelen bu düşünceler, l.Dünya Savaşı ’ndan sonra yaygınlaşmaya başlayarak 1920Terin sonuna değin önce Almanya, Hollanda ve Fransa’da ardından öteki Avrupa ülkeleriyle ABD ’de de benimsenmiştir. Bu da yapılarda düz ve yalın biçimlere götürmüştür. Uluslararası üsluba örnek gösterilen yapılarda da mimarlığı anıtsal, biçimci etkilçr değil, yalın mekân ve kitleler belirler. İşlevlere uygun simetrik olmayan düzenlemeler, akılcı yaklaşımın ürünü prizmatik kitleler, süsleme öğelerinin bulunmayışı, beyaz badanalı yüzeylerin kullanılması, bu üslubun özellikleri arasındadır. Akılcı ve işlevci tasanm ilkeleri başka başka ülkelerde benzer yapılann ortaya çıkmasına neden olmuştur. Bu da mimarlann yerel özellikleri, ulusal değerleri yadsıdıktan biçiminde yorumlar doğurarak ulusalcı eğilimleri harekete geçirmiştir. Aslında bu bir yanılgıdır ve tasanm ilkelerinden çok, çağdaş yapı gereçlerinin, yapım yöntemlerinin, ısıtma ve havalandırma gibi yapı donatımlannın ve yeni yapı üretimi tekniklerinin kullanılmasından doğan sonuçların göz ardı edilmesinden ortaya çıkmıştır. O nedenle uluslararası üsluba yerleştirilen kimi mimarlar buna karşı çıkmış, bu deyimi eleştirmişlerdir.

Türk mimarlığında dış etkilenmelere daha açık düşüncelerin egemen olmaya başladığı 1950’lerden sonra üretilen kimi yapıların Uluslararası üslup özellikleri taşıdığı söylenebilir. S.H.Eldem’in E.Onat ile birlikte tasarladığı İstanbul Adalet Sarayı bu yöndeki ilk yapılarından biridir. Gene S.H.Eldem’in Skidmore-Owings-Merrill ile birlikte tasarladığı İstanbul’ daki Hilton Oteli’ Nevzat Erol’un İstanbul Belediye Sarayı, Muhlis Türkmen, Utarit Izgi, Hamdi Şensoy ve Ilhan Türegün’ün Brüksel Uluslararası Sergisi’ndeki Türk Pavyonu, E.Onat’ın Ankara’daki Emniyet Genel Müdürlüğü, E.Tokay ve Ayhan Tayman’ın Ankara’daki Kızılay Işhanı bu üslubun özelliklerini taşırlar. Mimarlıkta ulusal-uluslararası tartışması 1960’tan sonra anlamını büyük ölçüde yitirmiştir.

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi