Mevlid Nedir -Musikide, Türk Musikisinde- Özellikleri, Hakkında Bilgi

Türk dinî mûsikisinde mev­lid, özellikle Osmanlı coğrafyasında yoğun bir ilgi gören Süleyman Çelebi’nin Vesîietü’n-necât adlı mesnevisinin besteli veya kendine has bir şekilde irticalen okunma­sını ve bu maksatla yapılan törenleri ifa­de eder. Eserin başta Hz. Peygamber’in doğum yıl dönümü (mevlid kandili), müba­rek gün ve geceler (kandiller) olmak üze­re din büyüklerini anma, ölüm, doğum, sünnet, evlenme, hac ibadetini yerine getirme vb. olayların ardından sevinç ve üzüntülerin beraberce paylaşılması için düzenlenen toplantılarda okunması yay­gın bir âdet haline gelmiştir. Sadettin Nüzhet Ergun gibi bazı araştırmacılar, Vesîletü’n-necât’ın bizzat Süleyman Çelebi veya Sinâneddin Yûsuf tarafından bestelenmiş olabileceğini kaydetmektedir. Ancak eserin bugün bilinen yegâne bestekârı Bursalı Sekbanadır (XVII. yüzyıl). Mevlidin bu bestesi XIX. yüzyılın sonlarına kadar okunmuş, zamanla unutulmaya yüz tu­tunca Mutafzâde Ahmed Efendi gibi mu­sikişinaslar bu besteyi öğretmek için uğ-raşmişsa da ilgisizlik sonucu unutulmuş­tur. Elyazması bazı mevlid nüshalarında mısraların yanına yazılan ve o mısrada ta­kip edilmesi gereken makam seyirlerini işaret eden makam isimleri eski besteli mevlidin izlerini taşıyan önemli kayıtlar olarak günümüze ulaşmıştır.

Mevlid manzumesinin her bölümü (ba­hir) mevlidhan denilen bir kişi tarafından, bahirler arasındaki tevşîhler de tevşîhhan grubunca okunur. Bahirler arasında belli bir makam sıralaması takip edilerek gerçekleştirilen mevlid icrasında genel­likle şöyle bir seyir takip edilir: Önce sabâ, çargâh, dügâh veya şevkutarab maka­mından tilâvet edilen Kur’ân-ı Kerîm veya bir tevşîhle mevlid töreni açılır. Daha son­ra yine aynı makamda bir kaside okunup, “Allah adın zikredelim evvelâ” mısraıyla başlayan Tevhid” veya “Münâcât” bahrine sabâ makamıyla girilir. Sabâ zemzeme, bestenigâr, dügâh, çargâh, şevkutarab. muhayyer, uşşak, İsfahan, tâhir-buselik, hüseynî veya acern-aşiran, acem-kürdî gibi makamlara geçkiler yapılarak. “Her ki diler bu duada buluna / Fatiha ihsan ede ben kuluna” mısraının ardından mevlidhanın yüksek sesle söylediği, “Merhum ve mağfur Süleyman Çelebi’nin ve kâf-fe-i ehl-i îmânın ruhu için el-Fâtiha” cüm­lesini takiben okunan Fâtiha’dan sonra bahir tamamlanır.