Mevlid Nedir -Arap Edebiyatında- Özellikleri, Hakkında Bilgi

Arap edebiya­tında meviid, Hz. Peygamber için yazılan medih türündeki şiirleri ifade ettiği gibi onun doğumu, hayatı, isimleri hasâis ve şemaili, faziletleri, mucizeleri ve gazveleri gibi konularını kapsayan sîret türü eser­ler için de kulanılmaktadır.

604 (1207) yılında Erbil Atabeği Muzafferüddin Kökböri tarafından düzenle­nen ihtişamlı mevlid kutlamalarında okunmak üzere İbn Dihye el-Kelbî’nin mensur olarak kaleme aldığı ve sonunda bir methiyenin de bulunduğu et-Tenvîr fî mevlidi’s-sirâci’l-münîr adlı eseri şöh­retinden dolayı ilk meviid kitabı olarak ka­bul edilmiştir. Halbuki ondan çok önce de bu türde bazı eserler kaleme alınmıştır. Ali b. Hamzael-Kisâî’ye(ö. 189/805] nisbet edilen sîret formunda bir eserle Vâkıdî’ye (ö. 207/823) ait Mevlidü’l-Vâkıdîmcfa’ş-şerh ‘ale’t-temâm adlı manzumenin yaz­maları Berlin Kraliyet Kütüphanesi’nde bulunmaktadır Mu­hammed b. İshak el-Müseyyebî’nin (ö. 236/850) bir meviid yazdığı, Ebü’l-Kâsim Abdülvâhid b. Muhammed el-Mutarriz’in (ö. 439/1047) kaleme aldığı kasidenin Bağdat’taki mev­iid kutlamalarında okunduğu belirtil­mektedir. Aynı şekilde Gazzâlî’ye bir meviid kitabı nisbet edildiği gibi Ebü’l-Ferec İbnü’l-Cevzî’nin Mevlidü’n-nebi’si de meşhurdur. Do­layısıyla Arap edebiyatında “meviid” teri­mi II. (VIII.) yüzyılın sonlarına doğru or­taya çıkmış, meviid literatürü İbn Dihye’-den çok önce başlayıp gelişmiştir. Bunun­la birlikte ilk zamanlarda meviid terimi­nin “tarih ve siyer” anlamına geldiği de iieri sürmüştür.

İbn Dihye’nin çağdaşlarından Ebü’l-Abbas Ahmed el-Azefî’nin yazmaya başladı­ğı ed-Dürrü’l-munazzam İbn Abbasîler zamanında Mervân b. Ebû Hafsa, Ebû Dülâme, Mutr b. İyâs ve Selm el-Hâsİr gibi Şiî şairlerinin Ehl-i beyt ve Hz. Peygamber için yazdığı methiyeler bu tür mevlidler için ilham kaynağı teşkil etmiştir.

Genel olarak meviid müellifleri, başta Kâ’b b. Züheyr’in Kasîdetü’l-bürde’si ol­mak üzere bu eserin çok sayıdaki nazîreleriyle Hassan b. Sâbit’in Resûlullah için yazdığs şiirlerden, Abdullah b. Revâhave diğer bazı sahâbîlerin nazmettiği methi­yelerden ilham almıştır. Ali Fehmi Câbiç, sahabenin bu şiirlerini Hüsnü’ş-şıhâbe fî şerhi eşcâri’s-sahâbe adlı eserinin I. cildinde toplamıştır. An­cak mevlidlerin mevzu itibariyle asıl kaynağını siyer, megâzîve şemail kitapları oluşturur. Bunların başında İbn İshak’ın es-Sîre’siyle İbn Hişâm’in es-Sîretü’n-nebeviyye’si ve Ebû îsâ et-Tirmizî’nin Şemâ3ilü’n-nebıs gelir.