Mesud bin Muhammed Tapar Kimdir, Hayatı, Dönemi, Hakkında Bilgi

Ebü’l-Feth Gıyâsüddîn Mes’ûd b. Muhammed Tapar b. Melikşâh (ö. 547/1152) Irak Selçuklu hükümdarı (1134-1152).

Zilkade 502’de [4 Haziran 1109] doğ­du. Sultan Muhammed Tapar’ın oğludur. Henüz üç yaşında iken Türk devlet gele­neğine göre merkezi Musul olan el-Cezîre valiliğine gönderildi ve Mevdûd b. Altun-tegin kendisine atabeg tayin edildi. Emîr Mevdûd’un 507 (1113) yılında Dimaşk’ta Bâtınîler tarafından öldürülmesi üzerine yerine getirilen Aksungur el-Porsuki ba­şarılı olamadığından azledildi. Cüyûş Beg unvanlı Emîr Ayaba Mesud’un üçüncü atabeği oldu. Sultan Muhammed Tapar öldüğünde (511/1118) Mesud atabegiyle birlikte Musul’da bulunuyordu.

Muhammed Tapar’ın yerine geçen bü­yük oğlu Sultan Mahmud’un yönetime hemen hâkim olamaması üzerine Cüyûş Beg diğer bazı emirlerin tahrikiyle Mesud’u ağabeyinin yerine geçirmek için ha­rekete geçti. Ancak Sultan Mahmud’un kumandanı Mengü Pars karşısında başarı gösteremedi. Bununla birlikte el-Cezîre’­ye ilâveten Azerbaycan’ın Mesud’a veril­mesini sağladı. Fakat bu Cüyûş Beg’i pek tatmin etmedi. 514te (1120) Mesud adı­na yeni bir isyan çıkaran Cüyûş Beg, He-medan’ın batısındaki Esedâbâd Geçidi ya­kınında yapılan savaşta bozguna uğradı. Sultan Mahmud kardeşinin hayatını ba­ğışladı ve yeni bir ayaklanma olmaması İçin onu yanında alıkoydu. 521 (1127) yı­lında Rey şehrinde bulunan amcası Bü­yük Selçuklu Sultanı Sencer’in huzuruna giden Mahmud’un yanında kardeşleri Tuğrul ile Mesud da vardı. Merv’e döner­ken Tuğrul ile Mesud’u da beraberinde götüren Sultan Sencer, Mesud’u Cürcân valiliğine tayin etti. Mesud, Cürcân’ın merkezi Esterâbâd’da yaklaşık üç yıl oturdu.

Mesud. Sultan Mahmud 525 (1131) yı­lında ölünce tahtı ele geçirmek için yeni­den harekete geçti. Şehrizor yöresi hâki­mi Arslantaş oğlu Kıfçak’ın yardımı ile topladığı 10.000 kişilik bir ordu ile sul­tanlığını Abbasî halifesine tasdik ettir­mek için Bağdat’a gitti. Bu sırada Sultan Sencer duruma hâkim olmak maksadıy­la Merv’den Rey’e gelmişti. Bunun üzerine Bağdat’ta ona karşı bir ittifak doğdu. Buna göre Mesud sultan, kardeşi Selçuk onun veliahdı olacak, Karaca da beylerbeyiliğe getirilecekti. Bütün gücüyle ha­lifeliğe eski kuvvetini kazandırmaya çalı­şan Halife Müsterşid-Billâh da yapacağı maddî yardıma karşılık Irâk-ı Arab’a hâ­kim olacaktı. Sultan Sencer, Mesud’un ha­life ile anlaştığını duyunca Rey’den Hemedan”a geldi ve Azerbaycan’a gitmekte olan yeğeninin yolunu kesti; Kirmanşah’ın kuzeydoğusunda Dînever yakınında ce­reyan eden savaşta Mesud yenildi. [8 Receb 526/25 Mayıs 1132]Sencer savaş meydanından uzaklaşan yeğenini yanına çağırarak ona şefkatle davrandı ve mer­kezi Gence olan Arrân valiliğine tayin et­ti. Irak Selçuklu sultanlığına diğer yeğeni Tuğrul’u getirdi. Mesud ve Mahmud’un oğlu Dâvud, Tuğrul’un hükümdarlığını ta­nımamakla birlikte üzerlerine gelen Tuğ­rul ile savaşma cesareti gösteremediler. İlk önce atabeği Aksungur el-Ahmedîlî ile Dâvud, ardından Mesud Bağdat’a giderek Tuğrul’a karşı halifeyle bir antlaşma yap­tılar. Antlaşmaya göre halife sefere ka­tılmayıp sadece asker gönderecekti. Me­sud, Merâga hâkimi Aksungur el-Ahme­dîlî ile birlikte Azerbaycan’a gitti; orada Tuğrul’un beylerine karşı bazı başarılar elde ettikten sonra Hemedan’a yürüyüp az bir askerle karşısına çıkan Sultan Tuğ­rul’u yenilgiye uğrattı.[Şaban 527 / Hazi­ran 1133] Mesud, Rey’e giden Sultan Tuğ­rul’u oradan da uzaklaştırdı ve onu Tabe-ristan melikine sığınmak zorunda bıraktı. Ardından Hemedan’a döndü.