Mescidi Kuba Mimarisi, Özellikleri, Hakkında Bilgi

Mescid-i Küba’nın ilk ku­ruluşundaki ölçüleri hakkında elde bilgi bulunmamaktadır. İbn Şebbe’nin verdiği ölçüler. Hz. Osman ile Velîd b. Abdülme-lik zamanında gerçekleştirilen tevsî ve imar çalışmalarından sonraya aittir. Buna göre mescid kare şeklinde olup 66 x 66 zira ebadındadır. Abbasîler devrinde zira 0,48 m. olarak kabul edildiğinde bu ölçü­ler yaklaşık32 x 32 m. etmektedir. Bu dö­nemde mescidin kıble tarafı her birinde yedişerden toplam yirmi bir sütunun ta­şıdığı bir tavanla kaplıydı. Arka tarafta aynı şekilde yedişer sütunlu iki sıra, yan­larda da ikişer sütunlu birer revak bulun­maktaydı. Böylece mescidde otuz dokuz sütun yer almaktaydı. Bunların ortasında 50 x 26 zira (yaklaşık 24 x 12,5 m.)ebadında üstü açık bir orta sahanlık mevcut­tu. Üç kapısı olan mescidin duvar yüksek­liği 19 zira idi (yaklaşık 9 m.). Mescidin o zamanlar “savmaa” denilen, muhteme­len daha önce burada bulunan bir yüksek ev veya hisar (ütüm) yerine inşa edilmiş zira (yaklaşık 24 m.) yüksekliğinde bir minaresi 9×9 zira bir karış (yaklaşık 4,30 x 4,5 m.) ebadında bir zemine otur­maktaydı. Minarenin o dönem Emevî mi­marisinin genel üslûbunu taşıdığı tahmin edilmektedir. Mescidde niteliği bilinmeyen on dört adet kandil koyma yeri vardı.

Ömer b. Abdülazîz”in Medine valiliği sı­rasında (706-712) Mescid-i Küba’nın du­varları yontma taş ve kireç kullanılarak yenilendi. Kurşun kaplı demir çubuklarla birbirine perçinlenmiş taşlardan oluşan sütunlar yapıldı. Üzeri değerli saç keres­tesinden bir tavanla kapandı. Duvarlar kireç ve mozaiklerle süslendi. Muhteme­len Mescid-i Nebevî’nin iman için getiri­len Bizanslı ustalar burada da çalıştılar. Mescid daha sonra birçok defa imar gör­dü. 435’te Şerîf Ebû Ya’lâ Ahmed b. Hasan. 5S5’te( 1160) Zengî Veziri Ce-mâleddin el-İsfahânî tarafından imar edil­di. mescid hakkında bilgi veren İbnü’n-Neccâr’ın kaydettiği ölçüler İbn Şebbe’ninkine yakındır. İbnü’n-Nec-câr, mescidin ebadının 68 x 68 zira, ta­van yüksekliğinin de 20 zira olduğunu söylemektedir. Mescidin arka ve yan re-vaklar dahil üstü kapalı kısmın tavanları aralarında 7’şer zira mesafe bulunan otuz dokuz sütun üzerine oturmaktadır. Du­varlarda sekizer pencere vardır. Kuzey duvarındaki pencerelerden sekizincisi bu-, rada yer alan minare sebebiyle kapalıdır. Mescid-i Küba’nın imarına Memlükler de büyük ih­timam gösterdiler. 733’te (1333) Muhammed b. Kalavun’un yeniden inşa ettirdi­ği yapının tavanındaki eskiyen bölümler 840’ta (1436) el-Melikü’l-Eşref Barsbay tarafından yenilendi. 881’de (1476) Sul­tan Kayıtbay binada birtakım ıslah çalış­maları yaptırdı.