Merzifonlu Kara Mustafa Paşa Kervansarayı -İncesu-

Merzifonlu Kara Mustafa Paşa Külliyesi. XVII. yüzyılın ikinci yarısında Kayseri İncesu’da inşa edilen külliye.

Kervansaray, arasta, fırın, cami, med­rese, sıbyan mektebi, dükkânlar ve ha­mamdan meydana gelen külliye kervan­saray, cami ve hamamda yer alan kitabe­lere göre 1081 (1670) yılında yaptırılmış­tır. Tamamlanmasından sekiz yıl sonra hazırlanan vakfiyesinden külliyede beş çeşme, tabakhane, bezirhâne. ambar, bo­yahane, mahkeme binası gibi yapıların da vaktiyle mevcut olduğu anlaşılmaktadır. 1277’deki (1860-61) tamirde cami ve av­lu duvarı kısmen elden geçirilmiş, dük­kânların üstüne İkinci bir kat ilâve edil­miştir. Bu tamir cami ve avlu kuzey kapısı ile dükkânlar üzerinde yer alan kitabeler­de belirtilmektedir. Ayrıca külliyenin ca­misi 1953-1954, hamamı 1936, kervan­sarayın kışlık bölümü 1959-1965, revaklı avlusu 1972-1975 yıllarında onarılmıştır.

Kervansaray. Tesisin ana yapısını oluş­turan ve doğuda yer alan iki bölümlü ker­vansarayın güney yönünde “U” şeklinde düzenlenmiş revaklı avlusu ile bunun ku­zeyinde kapalı bölümü bulunmaktadır. Kareye yakın yamuk bir alanı kaplayan av­lunun İncesu deresine bakan cephesi dış­tan dokuz payanda ile takviye edilmiştir. Avlunun doğu yönünde dışa açılan, batı yönünde İse arastaya bağlanan iki kapısı vardır. Kare kesitli ayaklara oturan sivri kemerli revaklardan doğudakiler çapraz tonoz, batı ve kuzeydekiler beşik tonozla örtülüdür. Yalnızca batı revakının kuzey ucundaki bir mekânla güneydeki iki birim çapraz tonozludur. Revaklann her birin­de duvarlara yerleştirilmiş ocak nişleri bu­lunmaktadır. Taş konsollara oturan basık kemerli ocakların iki yanında simetrik küçük kemerli nişler mevcuttur. Güney­doğu köşesinde bugün mevcut olan kü­çük bir parçadan anlaşıldığına göre reuak-ların içleri eskiden bir sekiyle çevrelen­mişti. Güneydoğu köşesinde yer alan ve küçük bir kapı ile bağlantılı olan mekânın vaktiyle üst kata geçişi sağlayan merdi­ven kulesi olduğu tahmin edilmektedir. Avlunun kuzeybatı köşesinde mevcut bir kapı üe burada bulunan helalara bağlantı sağlanmıştır. Avlunun kuzeyindeki kapalı bölüm revaklara göre daha yüksek tutul­muştur. Cephede dışa taşkın kemerli gi­riş bölümü beşik tonozlu bir eyvan gibi düzenlenmiştir. Kapı üzerinde 1081  (1670) tarihli inşa kitabesi yer almakta­dır. Dikdörtgen planlı kapalı mekân, orta­da iki sıra halinde altışardan on iki kare kesitli paye ile bölümlenmiş olup yirmi bir çapraz tonozla örtülmüştür. Üstte maz­gal pencerelerle aydınlanan mekânda du­var Önleri sekilerle çevrelenmiştir. Duvar­larda toplam otuz altı ocak nişi ve her ocağın iki yanında birer küçük niş açıl­mıştır.