Merzifonlu Kara Mustafa Paşa Hamamı -Merzifon-

Merzifonlu Kara Mustafa Paşa Külliyesi. Merzifon’da XVII. yüzyılın ikinci yarısında inşa edilen külliye.

Merzifonlu Kara Mustafa Paşa’nın üçüncü vezir olduğu yıllarda yaptırdığı külliye cami, kütüphane, sıbyan mektebi, dükkânlar, taşhan, bedesten ve iki ha­mamdan oluşmaktadır. Külliye, şehir merkezinde Gazi Mahbub mahallesinde inşa edilmiş olup yalnızca Paşa Hamamı adıyla tanınan hamam biraz uzakta Hacı Bâlî mahallesinde yer almaktadır. Cami cümle kapısı üzerindeki iki satırlık Arap­ça sülüs kitabeye göre inşasına 1077 (1666-67) yılında başlanmış. Paşa Hamamı’nın kapısı üstündeki yine iki satırlık Arapça sülüs kitabeye göre 1090’da (1679) tamamlanmıştır, külliyenin kita­besi olmayan diğer yapıları bu iki tarih arasında inşa edilmiş olmalıdır.

Paşa Hamamı. Külliyenin kuzeyinde ve külliye binalarından oldukça uzakta, Hacı Bâlî mahallesinde eski surların bitişiğin­de inşa edilmiştir. Halk arasında Paşa Hamamı olarak bilinmektedir. Üzerinde yer alan 1090 (1679) tarihi külliyenin ta­mamlanma tarihi olmalıdır. Buna göre hamamın inşası vakfiyenin düzenlendiği 23 Safer 1089’dan[16 Nisan 1678] sonra bitirilmiştir. Planı geleneksel Türk ha­mamlarının bir tekrarı şeklindedir. Eski surlara bitişik olarak inşa edildiği için sı­caklık ve külhan üniteleri batıya kaydırıl­mış ve ” L” şekilli bir plan elde edilmiştir. Yapı orta büyüklükte, sıcaklık ünitesi dört eyvanlı, köşeleri halvet hücreli hamamlar grubuna dahildir. Alt yapısı tam bir kare oluşturan soyunmalık ünitesini 11 m. çapında tromplu bir kubbe örtmektedir. Soğukluk, ılıklık, sıcaklık ve külhan ünite­leri alışılmış düzenlemeleri tekrarlamak­tadır. Soğukluk ve ılıklık ünitelerinde bu-iunan geniş ve yüksek sekiler hamamda keçe imalâtı yapıldığını düşündürmekte­dir.

Hakkında hiçbir belge ve kayıt bulun­mayan, ancak araştırmacılar tarafından Kara Mustafa Paşa Vakfı’ndan olduğu ve 1087’de (1676) yaptırıldığı iieri sürü­len Tuzpazarı Hamamı külliyenin yaklaşık 100 m. güneyinde yer almaktadır. Kulla­nılan malzeme, inşa tekniği, plan ve yapı özellikleriyle tasarımı bakımından Paşa Hamamı ve külliyenin diğer binaları ile benzerlik gösterir. Hamam orta büyük­lükte ve klasik düzenlemeye sahiptir. Ha­len suyu Kara Mustafa Paşa Vakfı’ndan karşılanmakta ve Vakıflar Genel Müdür-lüğü’nün mülkiyetinde kiracı tarafından işletilmektedir.