Memun (Abbasi halifesi) Kimdir, Hayatı, Dönemi, Hakkında Bilgi

MEMUN (786-833)

Abbasi halifesi. Dönemi sanat ve düşün etkinlikleri bakımından Abbasiler’in en parlak çağı olmuştur.

Adı Abdullah, künyesi Ebu Cafer’dir. 14 Eylül 786’da Bağdat’ta doğdu, 9 Ağustos 833’te Pozantı (Adana’da) yakınlarında öldü. Harun Reşid’in ikinci oğludur. Annesi Soğd asıllı Merâcil adında bir cari-yeydi. Memun’un yetiştirilmesine öbür kardeşleri gibi özen gösterildi. Hadis, fıkıh ve tarih öğrendi. Babasının son halifelik yıllarında, ağabeyi Emin’den sonra ikinci veliaht seçildi ve “Memun” adını aldı. Horasan valiliğine atandı. Bu görevde 813’e değin kaldı.

Emin’e karşı ayaklanması

Emin’in halifeliği döneminde (809-813) önce Horasan valiliğinden uzaklaştırılmak istendi. Veliahtlık hakkından da yoksun bırakılacağını öğrenince 810’da ayaklandı ve Emin’e karşı üç yıl sürecek mücadelesini başlattı. Horasan’dan Hemedan’a dek geniş bir bölgede Türk ve İran asıllı güçlere dayanarak bir direniş oluşturdu. Şiiler’i kazanmak için “İmam el-Hudâ” adını benimsedi. Horasan halkının sevmediği Ali b. İsa komutasında gönderilen Abbasi ordusunu 811’de Rey yakınlarında yenerek Hemedan’a girdi. Burada ikinci bir orduyu daha bozguna uğrattı. Tüm İran’ın yönetimini ele geçirdi. Ertesi yıl Irak içlerine ilerledi. Emin’in, Suriye’de yeni güçler toplama girişimi bir sonuç vermedi. Memun 813’te Bağdat’ı kuşattı. Emin halifelik mührünü kardeşine göndererek istifa etti. Bir süre sonra da İranlı askerlerce öldürüldü.

Eylül 813’te Abbasi halifesi olan Memun, bir süre Merv’de kalmayı yeğledi. Yönetimi de Fazl b. Sahl’e bıraktı. Fazl, Arap soylularım yönetim kadrolarından uzaklaştırarak eyalet valiliklerine kendi yakınlarını getirdi. Bu, Araplar’ın şiddetli tepkisine yol açtı. Özellikle de, halifeliğin Ali soyundan gelenlerin hakkı olduğunu savunan kitleler ayaklandı. Bu arada İbn Tabatabâ, ardından Ebu Saraya, 815’te ciddi birer sorun yarattılar. Memun, ayaklanmaları bastırmak için iktidardaki İranlı yöneticileri geri plana almak, ayaklananların üzerine de Arap komutanlar göndermek akıllılığını gösterdi. Bu komutanların en ünlüsü olan Herseme, Memun’a karışıklıkların Abbasiler’i hedef almadığını, yönetimi ele geçiren İranlılar’a karşı doğal bir tepki sayılması gerektiğini açıkladı. Ancak Fazl b. Sahi, Memun’u kandırarak Herseme’yi idam ettirdi. Bu olay, Irak’da yeni ayaklanmaların da nedeni oldu. Bir aralık Bağdat’ta, Mehdi’nin oğlu Mansur halife ilan edildi. Memun da Şiiler’e yeni bir ödün vermiş gözükmek için On İki İmam’dan Musa b. Kâzım’ın oğlu Ali’yi veliaht seçti. Bu gelişmeler Bağdat’ta aylarca süren terör olaylarına ve sokak çatışmalarına yol açtı. 817’de bu kez de Mehdi’nin öteki oğlu İbrahim halife ilan edildi. Ayaklanmalar, Mısır’a ve Azerbaycan’a da sıçradı.