Melissos Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi
MELİSSOS (İÖ 5.yy)
Anadolulu filozof. Elea öğretisini benimseyerek varlığın Bir olduğu ve değişmediği görüşünü savunmuştur.
Ithagenes oğlu Melissos İÖ 478’de Samos (Sisam) Adası’nda doğdu. Öldüğü yıl kesinlikle bilinmiyor. Elea Okulu’nun kurucusu Zenon’dan on iki yaş küçüktür. Elealı Parmenides’in öğrencisidir. İÖ 441’de Atinalı Perikles’e karşı düzenlenen deniz savaşında donanma kumandanlığını üstlenmiş ve Pe-rikles’in donanmasını yenmiştir. Melissos’un düşüncelerini içeren Peri tou ontos (“Varlık Üstüne”) adlı yapıtından birkaç bölüm kalmıştır. Bu bölümlerin incelenmesinden, onun varlık, devim, evren, zaman, uzay, boşluk-doluluk ve oluş gibi sorunlarla ilgili görüşleri anlaşılmaktadır.
Melissos’un felsefesi Elea öğretisinden kaynaklanır. Bu öğretiye yeni bir yorum getirmiş, öğretmeni Parmenides ve okulun kurucusu Zenon’dan, kimi konularda, ayrılmıştır. Melissos’a göre temel varlık özdektir, yaratma, yoktan var etme yoktur. Özdek vardır, var olacaktır, önsüz sonsuzdur, yalnız kendi kendisiyle vardır. Varlık Bir’dir, onda başkalaşma, değişme söz konusu değildir. Sonsuz ve değişmez olan evrende görülen olaylar birer duyu yanılmasıdır, çünkü olduğu gibi kalan gerçek varlık için, kendinden başka türlü olma düşünülemez. Var olan birden çok olsa, birbiriyle sınırlanma durumu ortaya çıkar, sonsuzluk ve sınırsızlık diye bir gerçek kalmazdı. Çünkü, bir ikiyle, iki üçle, üç dörtle sınırlıdır, birinin bittiği yerde öteki başlar. Oysa tek olan evrende böyle bir durum yoktur.
Melissos’a göre devinme yoktur, bir nesnenin devinebilmesi için yer değiştirmesi gerekir. Yer değiştirme de ancak boş uzayda gerçekleşebilir, oysa varlık doluluktur, onda boşluk bulunmaz. Boşluğun bulunmadığı bir evrende devinme de söz konusu olamaz. Öte yandan zaman da gerçek değildir, evren zaman ve uzaydan bağımsızdır, yalnız sonsuzluk ve değişmezlik vardır. Acı, üzüntü, sevinç gibi olaylar da birer yanılmadır. Bir varlığın acı, sevinç duyması için ondan bir öğenin eksilmesi ya da ona bir öğenin eklenmesi gerekir. Böyle bir durumun gerçekleşmesi de öğenin yer değiştirmesine, boş bir uzayın bulunmasına bağlıdır. Varlıkta boşluk bulunmadığına göre yer değiştirmeye yol açan devinmenin anlamı yoktur. Devinme ve yer değiştirme olmadığından acı, sevinç de bir duyusal aldanmadır.
Melissos’un düşünceleri, yer yer Parmenides’le çatışmasına karşın, Elea öğretisinin gelişmesinde etkili olmuş, felsefe tarihinde maddenin değişmezliği, sonsuzluğu ve yaratılışın olanaksızlığı gibi sorunların yeniden ele alınmasına olanak sağlamıştır. Onun yapıtından kalan bölümler, maddeci düşüncenin yayılmasında önemli bir kaynak niteliğindedir.
• YAPITLAR (başlıca): Peri tou ontos, (ö.s.), 1889, (“Varlık Üstüne”).
• KAYNAKLAR: H.Diels, Die Fragmente der Vorsokrati-ker, 6. baskı, 1951; A.Pabst, Melissi Samii Fragmentis, 1889.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi