Tarihi Eserler

Melek Ahmed Paşa Camii – Diyarbakır Tarihçe, Mimari, Hakkında Bilgi

Melek Ahmed Paşa Camii. Diyarbakır’da XVI. yüzyılın son çeyreğinde inşa edilen cami.

Şehrin batısında kendi adını taşıyan cadde üzerinde yer alır. Diyarbekirli Me­lek Ahmed Paşa’nın valiliği zamanında 1587-1591 yılları arasında yaptırılmıştır. İki renkli taş malzeme ile inşa edilen iki katlı binanın güney ve kuzey cepheleri siyah- beyaz taş sıralarından, sağır yan duvarları siyah moloz taşlardan örülmüş­tür. Altında depo ve eskiden dükkân ola­rak kullanılan mekânların yer aldığı cami, zemini yükseltilerek merdivenlerle çıkılan fevkanî bir yapıdır. Bu yönüyle Diyarba­kır’daki bazı camilerden farklılık gösterir. Caminin batı bitişiğinde kapısı cami du­varının İçinde bulunan meşruta yer alır. Sonraları bu kapı örülerek kapatılmış ve buraya betonarme bir yapı inşa edilmiş­tir. Caminin zemin katında batı ucundan doğuya doğru sırasıyla caddeyi arka so­kağa bağlayan ve dikine gelişen tonozlu bir geçit, kitle derinliğince uzanan bir dükkân, yarım derinlikte uzanan iki dük­kân, caddeden avluya geçişi sağlayan taç-kapının bulunduğu ikinci geçit ve yine bir dükkân yer almaktadır. Güney duvarında bulunan üç dilimli yonca kemerli taçkapı kıble duvarından hafifçe dışa taşkındır. Köşeleri sütunçelerle sınırlandırılmış kapı ön boşluğunun sağında ve solunda yarım sekizgen planlı birer niş vardır. Bu nişleri beyaz taştan örüfü beş sıra mukarnas di­zisi ve üç dilimli kemer örtmektedir. Ca­miye geçişi sağlayan düz hatıllı kapı açık­lığından sonra devam eden tonozla geçit önde geniş, arkada ise daha dar olarak devam eder. Taçkapının sağındaki dükkâ­nın arkasında bir pencere ve kapı ile av­luya açılan hücre vardır. Kapının solunda yer alan yarım derinlikteki iki dükkânın arkasında da avluya bir kemerle açılan, dikdörtgen planlı yazlık mescid ve bu mescide doğu yönünde bağlanan ince uzun bir oda bulunmaktadır. Üst kata minareye batı yönünde yanaştırılan ve ya­rım kemere oturan bir merdivenle ula­şılır.

Enine gelişen dikdörtgen planlı harimin orta kısmı, sağ ve sol tarafta bulunan ka­re kesitli ikişer yığma taş ayakla yanlara açılmaktadır. Böylece sekizgene dönüş­türülmüş olan mekânın üzeri tromplu bir kubbe ile örtülmüştür. Kubbe siyah-beyaz taş sıralarıyla örülmüş oldukça yüksek bir kasnağa oturmaktadır. Orta alandan daha alçak tutulmuş yan kanat­lar iki katlı mahfil olup buraya kuzey du­varı içindeki merdivenlerle ulaşılmakta­dır. Alt katlar üçer çapraz tonozla, üst katlar oval kubbemsi bir örtüyle kapatıl­mıştır. Tonozlar orta mekâna kemer şek­lini alarak açılır. Harimi aydınlatan pence­reler üç sıra halinde düzenlenmiştir. Alt sıra pencereler hafifletme kemerleri al­tında dikdörtgen açıklıklı olup yalnızca kuzey ve güney duvarında yer almaktadır. Üst sırada ve kubbe kasnağında bulunan pencereler ise sivri kemerlidir. Ayrıca mihrap ekseninde karşılıklı birer yuvar­lak pencere mevcuttur.