Filozof Biyografileri

Melchiorre Gioia Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

GIOJA, Melchior (1767-1829)

İtalyan, filozof ve iktisatçı. Güncel yaşamdan kaynaklanan bir felsefe geliştirmeye çalışmıştır.

27 Eylül 1767’de Piacenza’da doğdu, 2 Ocak 1829’da Milano’da öldü. Dokuz yıl kadar Alberoni Collegio’da okuduktan sonra papaz oldu. I.Napoleon’un İtalya’ya saldırması üzerine politikaya atıldı. Özgürlükçü ve yurtsever bir girişim olan Carbonani Direnişleri’ne karıştı. Direnişin başarısına göre, kimi zaman hapse atıldı, kimi zaman da yüksek görevlere getirildi. İçişleri Bakanlığı’nda İstatistik Bölümü’nde yönetici olması felsefesini de etkilemiştir. En önemli yapıtlarını, güncel politikadan çekildiği 1822-1829 arasında yazmıştır.

Gioja, ilk önemli yapıtı Elementi di filosofia’da (“Felsefenin İlkeleri”) Condillac’ın Duyumculuk’ unun etkisi görülür. Bu kitabında insanla hayvan arasındaki ayrımın temelde organik nitelikte olduğunu savunmuş, insan yaşamım duyumların sürekli devinimi olarak tanımlamıştır. Bu yapıtında sonradan karşı çıkacağı E.Darwin’den de esinlenmiştir.

İdeologla’da, ideologlara eleştirel bir yaklaşım getirmiştir. Gioja, bir ideolojinin doğruluğunun ya da yanlışlığının hiçbir zaman kamtlanamayacağını, bunun da “ideolojideki düzensizlik”ten kaynaklandığını söylemiştir. Ona göre bu düzensizliğin nedenleri: 1) Gereksiz araştırmaların çokluğu, 2) Gerekli araştırmaların yapılmaması, 3) İdeolojilerin soyut, yavan ve okuyucuyu etkileyemeyecek bir biçimde sunulmasıdır.

Gioja, bu yapıtında temel ruhsal olguları üçe ayırmıştır: 1) Bilincine varılan bütün izlenimler duyumlardır, 2) Acı ve zevkten arınmış olan duyumlar, düşüncelerdir, 3) Acı ve zevkle karışmış duyumlar, duygulardır.

Gioja’nın ideolojisinin temel eğilimi, giderek tin-selci bir biçim aldı. İnsanın hayvandan çok üstün olduğunu göstermek için, insan ve hayvan organlarının işlevlerine ilişkin istatistikler derledi. Hayvanların ve kadınların erkeklerden daha ince duyumları olabileceğini, ancak iç örgütlenmelerinin onları erkeklerden daha geri bir konuma soktuğunu savundu. Böylece Helvetius ve Danvin’in özdekçi yaklaşımlarına karşı çıktı.

Condillac’ın psikolojisi ve Cabanis’in fizyolojisinden etkilenen Gioja, bu iki öğretiyi birleştirmeye çalışmıştır. Etki-tepki ilişkisini, duyumlar ve organların etkileşimini irdeleyerek yeni bir tartışma alanı açmıştır.

Esercizio logico (“Mantık Çalışmaları”) adlı yapıtında, mantığı anlamanın en iyi yolunun yanılgıya düşen insanı incelemek olduğunu söyler. Gioja, mantık konusunda yanıldıklarını öne sürdüğü La-marck, E.Danvin, Barthes ve Cabanis gibi düşünürleri eleştirmiş, Kant’ın bilginin yalnızca içsel kökenlerini inceleyip, dış nedenleri görmek istemeyişine karşı çıkmıştır.

•    YAPITLAR (başlıca): Elementi di filosofia ad uso delle scuole, 1818, (“Okullarda Kullanılmak Üzere Felsefe İlkeleri”); ldeologia 2 cilt, 1822-1823; Esercizio logico, 1824, (“Mantık Çalışmaları”); Filosofia della statistica, 1826, (“İstatistik Felsefesi”); Öpere Priencipali, (ö.s.), 16 cilt, 1839-1840, (“Temel Yapıtlar”).

•    KAYNAKLAR: C.Braga, La filosofia francese e ıtaliana nel settecento, I, 1920.

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi

•    BAKINIZ: BENTHAM, CABANİS, CONDILLAC.