Tarih

Mehmet Cavit Bey Hayatı, Siyasi Hayatı, İdamı

Mehmet Cavit. Maliyeci, siyaset adamı (d. Selânik 1875 – ö. Ankara 1926). Mülkiye’yi bitirdi (1896). Ziraat Bankası’nda ve Maarif Vekâleti’nde memurluğunun yanı sıra Ayasofya Rüştiyesi’nde ve Yüksek Öğretmen Okulu’nda ekonomi öğretmenliği yapıyordu. İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin gizli çalışmalarına 1902 de Selânik Feyziye Mektebi müdürlüğü yaptığı sırada katıldı. Mülkiye Mektebi iktisat öğretmenliğine atandı (1908-1910). 1909’da ittihat ve Terakki Partisi’nden Selânik milletvekili olarak Meclisi Mebusan’da yer aldı. 31 Mart Olayı’ndan sonra kurulan Tevfik Paşa Kabinesi’nde Maliye bakanlığına seçildiyse de partisinden gelen eleştiriler üzerine bakanlıktan ayrıldı. Fakat İkinci Meşrutiyet’in etkili kişilerinden ve iyi bir hatip olan Cavit Bey, Osmanlı mâliyesinin vazgeçilmez adamı olmuştu. Nitekim 1910’da İbrahim Hakkı Paşa, 1917’de Talât Paşa ve 1918’de Ahmed İzzet Paşa kabinelerinde Maliye bakanı seçildi. Kesintili olarak sürdürdüğü bakanlık yıllarında, Osmanlı mâliyesini temelinden düzeltmeğe ve düzenli bir maliye kurmağa çalıştı. İstanbul’un işgalinde İsviçre’ye kaçtı. Londra ve Lozan konferanslarına delege olarak katıldı. Ancak Lozan Konferansı’nda devlet borçları konusundaki düşünceleri milli çıkarlara aykırı görülerek delegeliği geri alındı. İstiklal Mahkemesi’ne göre İzmir suikastını düzenlemek amacıyle İstanbul’da yapılan gizli toplantılar Cavit Bey’in evinde oluyordu. Suikastın ortaya çıkarılmasından sonca İstanbul’da tutuklanarak İzmir’e gönderildi. Ankara’da yapılan ikinci dava sanıkları arasında yargılandı, İzmir suikastinin başsorumlu olarak gösterilen maliyeci Cavit Bey suçlamayı kabul etmediyse de 27 Ağustos’ta asılarak idam edildi.

Başlıca eserleri:

İlmi iktisat (4 cilt. 1905-1912)
İhsaiyat (İstatistik) 1909 :
Mekâtibi idâdiyeye mahsus ilmi iktisat (1909-1913).