Mehmed Nuri Bey (Birgivi Katibzade) (Kaymakam) kimdir? Hayatı ve eserleri hakkında bilgi
Mehmed Nuri Bey (Birgivi Katibzade) (Kaymakam) kimdir? Hayatı ve eserleri hakkında bilgi: Tıbbiye Mektebinin medar-ı iftiharı olan muallimlerin en faziletlilerinden, tabiblerin en büyüklerinden ve Cemiyet-i Tıbbiye-i Osmaniyenin kurucularındandır. Aydın Vilayetine tabi Birgi’lidir. Babaları şuaradan Latif Efendi’dir. Küçük yaşlarında babasının vefatına mebni göstermiş olduğu harikulade zekası akrabalarının nazar-ı dikkatini celb etmekle tahsil için İstanbul’a götürülmüştür. İlk tahsilinden sonra o zaman temayüz etmiş mekteblerden olan Darü’l-Maarif Mektebine girmiş ve 1273 (1857) senesinde şehadetname almıştır. Şahsi arzusuna mebni Mektebi Tıbbiye-i Şahane i’dadisine dahil olmuş ve i’dadi derslerini ikmalden sonra Tıbbi ilimleri tahsil ederek sınıfının mümtaz talebelerinden olduğu halde 1857-1858 1273 (1274) senesinde doktorluk diploması almıştır. Ve Kolağası rütbesine nail olmuştur.
Tıbbiye Mektebinin açılışından beri Fransızca tahsil olunan tıb ilminin bu tarihte ana dil üzerine Türkçe tedrisi kararlaştırılmış olduğundan Tıbbiye Mektebi için büyük bir tebeddülata başlangıç olan bu tarihte iktidar erbabı ve kalem sahiblerinin vücuduna lüzum görülmekte mumaileyh’in [adı geçenin] Fransızca ve Osmanlıcadaki kudretine mebni Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane’de «İlm-i emraz-i hariciye» muallim muavinliğine ve yeni te’sis edilmiş olan Mekteb-i Tıbbiye-i Mülkiye’de «Fenn-i menafiu’l-a’za» muallimliğine tayin olunmakla beraber «fenn-i menafiu’l-aza» ve ‘emraz-ı hariciye’ tedrisatına ait kitabların yazılması görevi kendisine verilmiştir. Bir müddet sonra Askeri Tıbbiye Mektebinde ‘ilm-i emraz-ı hariciye’ muallimliğine ve Mülki Tıbbiye’de «emraz-ı hariciye» muallimliği ile beraber seririyyat-ı cerrahiyye muavinliğine tayin kılınmıştır,
Dahili ve harici hastalıklarda yed-i tula sahibi olduğu gibi (Nüzhetü’ Fehum fi Tahlili’l-Semum), iki cild üzerine müretteb (Fenn-i Menafiul-A’za), (İlm-i Emraz-ı Hariciye ve Seririyyat-ı Cerrahiye), (Hatır-Güzar-ı Etıbba) ve (Rehnüma-i Kavabil) adlı kitablar basılmış muhalled eserlerindendir. Bu son eser bil’ahare kıymetli halen Tıp Fakültesi müderrislerinden ve Osmanlıların meşhur tabiblerinden Ziya Nuri Paşa tarafından lüzumlu ilaveler yapılmak suretiyle ikinci defa basılmıştır.
(Ceride-i Tıbbiye-i Askeriye) ve (Vakayi’i Tıbbiye) gazetesi ile bir çok faydalı ilmi makaleler neşr etmiş ve (safsafiyet süd)’ün tesirleri hakkında bir risale yazmıştır. Tıb ilminin Osmanlı dili üzerine tedrisine başlanmasından sonra zaman zaman Tıbbın Türkçe olarak tahsili aleyhtarlarına karşı söz ve yazı ile pek çok müdafaa ve münakaşalarda bulunmuş ve ömrünün sonuna kadar tıbbi eserler te’lif ve tercemesine çalışmaktan geri kalmamıştır.
Başladığı (Nisten) tıb lügatının tercemesi ile (Emraz-ı Zühreviye) zührevi hastalıklar hakkındaki eserlerini tamamlamaya muvaffak olamayarak kendisinden pek çok ilmi hizmetler beklenildiği bir sırada (1300 (1882) senesi Ramazan’ının üçüncü gecesi 39 yaşında olduğu halde aniden vefat etmiş ve Merkez Efendi civarında toprağa verilmiştir.
Vefatına tarih olmak üzere dostlarından şair Eşref Paşa tarafından iki tarih söylenmiş ise de mezar taşında yalnız birisi yazılıdır.
Kaynak: Osmanlı Müellifleri, Bursalı Mehmed Tahir Bey, Meral Yayınevi, 3. Cilt.