Mehmed Esad Dede Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi
Mehmed Esad Dede (1843-1911) Mevlevi şeyhi, mesnevîhan.
Selanik’te Kadı Abdullah Efendi mahallesinde doğdu. Hayatı hakkındaki bilgiler geniş ölçüde Hüseyin Vassâf m Es’adnâme adlı eserine dayanmaktadır, Selanik eşrafından Receb Efendi ile Hânuş Hanım’ın oğlu olan Esad Dede’nin biri kendinden küçük üç kardeşi manifatura ticaretiyle meşguldü. Kurdukları şirket Selanik, Manchester ve İstanbul’da büyük itibar kazanmıştı. Kardeşlerinin teşvik ve desteğini gören Esad Dede ilk öğrenimini Selanik’te bir hocanın yanında yaptı. On altı yaşında iken Selanik Maliye Ka-lemi’nde stajyer memur olarak çalışmaya başladı. Bu sırada tasavvufa yönelerek Bedevi şeyhi Osman Efendi’ye intisap etti. 1863’te İstanbul’a gidip Fatih’te uzun yıllar ikamet edeceği Çayırlı Medresesi’ne yerleşti. Hoca Şevket Efendi ve müderris Gelibolulu Âdil Efendi’den dinî ilimleri tahsil ederek icazetname aldı. Şeyh Temîmî ve Hoca Abdülkerim Efendi gibi simalardan da istifade etti. Bu yıllarda Yenikapı Mevlevîhânesi şeyhi Osman Selâhaddin Dede’ye intisap etti, ondan Mesnevi ve Fusûsü’l-hikem okudu. Tunuslu Mustafa Efendi’nin el-Fütûhâtü’l-Mekkiyye derslerine devam etti.
Eskişehir Mevlevîhânesi şeyhi Hasan Hüsnü Dede’den hilâfet ve mesnevîhan-İık icazeti alan Esad Dede, Davut Paşa ve Aksaray’da Mahmûdiyye rüşdiyelerinde ve Numûne-i Terakkî Mektebi’nde Farsça hocalığı yapmaya başladı. 1893’te hacca gitti. Hacdan sonra bir süre Harem-i şerifte ders okutup Temmuz 1894’te İstanbul’a döndü. Aynı yıl müridi Tâhirülmev-Ievî’nin (Tahir Olgun) talebi üzerine onunla birlikte tekrar hacca gitti. Bu sırada Mesnevi şârihi İmâdullah Tehânevî’den Çiştiyye, Mekke’de Süleymaniyye Medresesi müderrisi İsmail Newâb-ı Hindî’den İdrîsiyye, Tunuslu Mustafa Efendi’den Şâzeliyye tarikatı icazetleri aldı. 2 Ramazan 1317 (4 Ocak 1900) tarihli gazetelerde Hicaz’da vefat ettiğine dair haberler çıkması üzerine Tercümân-ı Hakîkat’e bir mektup göndererek bu haberleri yalanlamasından onun İstanbul’a bu tarihten sonra döndüğü anlaşılmaktadır.
Hastalığı sebebiyle mektep hocalığından emekliye ayrılması üzerine bazı mescidlerde Meşnevî, Fusûsü’l-hikem ve Güîşen-i Râz gibi klasik tasavvuf eserlerini okutan Esad Dede, hasta olmasına rağmen son zamanlarına kadar ramazan aylarında ve cuma günleri Fâtih Camii’nde Mesnevi okutmaya, Çayırlı Medresesi’ndeki hücresinde bazı öğrencilerine özel ders vermeye devam etti. Vefatından iki yıl Önce Kasımpaşa Mevlevîhânesi mesnevîhanliğına tayin edilince gençliğinden beri ikamet ettiği Çayırlı Medrese-si’nden ayrılıp mevlevîhâneye yerleşti. Selanik’te bulunduğu sırada evlenip kısa bir süre sonra boşanan ve bir daha evlenmeyen Esad Dede 13 Şaban 1329 (9 Ağustos 1911) tarihînde vefat etti ve mevlevîhâneye defnedildi. Mevlevîhânenin yıkılarak mektep yapılması üzerine kabri Fatih’teki Tâhir Ağa Tekkesi’ne nakledildi.