Mehmed Aydi Kimdir, Hayatı, Eserleri, Mutasavvıf-Şair

Mehmed Aydî, (1812-1865) Mutasavvıf, şair.

Antep’te doğdu. Âlim bir zat olan Meh­med Nâmi Efendi’nin oğludur. Antep’te başladığı tahsilini Haiep, Kayseri ve İs­tanbul’da sürdürdü: bir süre Kayseri’de müderrislik yaptı. Daha sonra memle­ketine dönerek vaizlik ve imamlık gö­revlerinde bulundu. Bir arkadaşıyla bir­likte seyahat maksadıyla geldiği İstan­bul’da Şâbârrî şeyhlerinden ve bu tarika­tın Kuşadaviyye kolunun kurucusu olan Kuşadalı İbrahim Efendi (ö. 1846) ile ta­nışarak ona İntisap etti. Kuşadalı’dan hi­lâfet aldıktan sonra Antep’e döndü ve İkişerefeli Camii’nde imamlık yapmaya başladı. Evinin bir bölümünü tekke haline getirerek burada tarikatını yaymak­la meşgul oldu. Şehrin ileri gelenlerin­den birçoğu ona intisap etti. Bir müddet sonra ilâhî aşk ve cezbeye kapılan Aydî, ileri gelen müridlerini toplayıp, “Biz şeyh­lik yapıyorduk ama mürid bile olamamı­şız. Ben sizi irşad edecek vaziyette de­ğilim” diyerek şeyhliği terketti. Cezbe halinde söylediği bazı sözleri ve davra­nışları dolayısıyla tenkitlere uğradı ve şehrin müftüsü Hacı Osman Efendi’nin gayretiyle Birecik’e sürgün edildi. Birkaç yıl Birecik’te oturduktan sonra tekrar memleketine döndü ve orada vefat etti.

Aydî, tekke edebiyatı şairlerinin ço­ğunda görüldüğü gibi şiirde aruz ve he­ce vezinlerini birlikte kullanmış, didak­tik ve dinî şiirlerinin yanı sıra yer yer Ne-sîmî’yi, Yûnus Emre’yi ve başka derviş şairleri andıran güzel şiirler yazmıştır. Şiirlerinde Aydî, Ayânî ve Aydî Ayânî isim­lerini mahlas olarak kullanan Aydî’nin 1272 (1855-56) istinsah tarihli divanı ge­niş bir incelemeyle birlikte Ömer Asım Aksoy tarafından yayımlanmıştır (1937).

Diyanet İslam Ansiklopedisi