Mehmed Ahi Çelebi Kimdir, Hayatı, Hakkında Bilgi
Mehmed Ahî Çelebi (ö. 930/1524) Fâtih, II. Bayezid, Yavuz ve Kanunî devirlerinde yaşayan ve iki defa hekimbaşılık yapan bir Türk tabibi. 835 (1432) yılında doğdu. Adı kaynaklarda Ahmed ve Mahmud olarak da geçmektedir. Daha çok Ahî Çelebi ismiyle şöhret bulmuştur. Babası Tabip Kemâleddin aslen Tebrizli olup Kastamonu’da Candaroğlu İsmail Bey’in hizmetinde iken bu beyliğin Fâtih Sultan Mehmed tarafından Osmanlı Devleti’ne ilhakı (1461) ve İsmail Bey’in de Rumeli’de kendisine verilen yere gitmesi üzerine İstanbul’a geldi ve Mahmutpaşa’da açtığı bir yerde mesleğini devam ettirdi. İlk tıbbî bilgileri babasından öğrenen Ahî Çelebi, onun ölümünden sonra devrin büyük hekimleri Kutbüddin ile Altunîzâdeden ders alıp kısa zamanda mesleğini ilerletti ve önce Fâtih Dârüşşifa-sı’na hekim, sonra da başhekim oldu. II. Bayezid’İn saltanatı sırasında hükümdarın teveccühünü kazanarak mutfak eminliğine. arkasından da hekimbaşılığa getirildi. Dört buçuk yıl bu görevde kalan Ahî Çelebi, Sultan Bayezid’İn ölümü üzerine geleneğe uyularak azledildi. Bir müddet sonra Yavuz onu tekrar hekimbaşılığa getirdi ve Mısır seferine beraberinde götürdü. Yavuzun ölümünden sonra hekim basıl ıktan tekrar azledildi. [25 Şevval 926/8 Ekim 1520]
Kaynakların belirttiğine göre. yaşı doksanı geçmiş olduğu halde, hacdan dönerken Kahire’de ölmüş ve İmam Şafiî’nin kabri civarına defnedilmistir.
Ahî Çelebinin en önemli eseri. II. Bayezid devrinde Türkçe olarak kaleme aldığı, böbrek ve mesane taşlarına ait on bölüm halindeki Risâle-i hasâtü’i-kilye ve’l-mesâne’dir. İstanbul kütüphanelerinde çeşitli yazmaları bulunan eseri Âkil Muhtar Özden, hakkında yazdığı bir makalede incelemiş, Saim Erkun da Türkçe ve İngilizce olarak neşretmiştir. Ahî Çelebi’nin bundan başka Farsça yazdığı el-Fevâdü’s-sultâniyye fi’l-kavâcidi’t-pbbiyye ile Risale’û’t-tıb ve Mesnevlü’t-tıb adlı iki Türkçe eseri daha tesbit edilmiştir. Bursalı Mehmed Tâhir, Ahî Çelebi’nin İbnü’n-Nefîs’in Mûcez’ini Türkçe’ye çevirdiğini yazıyorsa da bu konu tartışmalıdır.
Ahî Çelebi, babasından miras kalan ve kendisinin elde ettiği Çorlu, Edirne. Hayrabolu ve Şile’de kırktan fazla köy ile İstanbul’da bir hamam ve çok sayıda dükkândan meydana gelen büyük bir servete sahipti. Bu serveti. Edirne’de yaptırdığı medrese ve mektep ile İstanbul’da Yemiş İskelesi’nde yaptırdığı, Kanlı Fırın Mescidi diye de tanınan camiine vakfetmiş, ayrıca vakıflarının gelir fazlasının da (zevâid-i evkaf) Medine fakirlerine gönderilmesini vasiyet etmiştir. Bugün İstanbul’da bir mahalle, Edirne’de bir köy ve Bulgaristan’da bir yayla Ahî Çelebi’nin adını taşımaktadır.
Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi