Tarihi Şahsiyetler

Mehdi (Abbasi halifesi) Kimdir, Hayatı, Dönemi, Hakkında Bilgi

MEHDİ (742-785)

Abbasi halifesi. Yönetimi düzenlemiş, iktisadi ve toplumsal gelişme yolunda çaba harcamıştır.

Asıl adı Ebu Abdullah Muhammed’dir. Doğum yeri bilinmemektedir. 4 Ağustos 785’te Masebezan’da (İran’da) öldü. İkinci Abbasi Halifesi Mansur’un oğludur. Annesi Ummü Musa, güçlü bir söylentiye göre eski Himyeri (Güney Arabistan’da) hükümdarlarının soyundan bir prensesti. Mehdi’nin çocukluk ve yetişme dönemi, Emeviler’in yıkıldığı, Abbasi Devleti’nin kurulduğu kanlı yıllara rasladı. Eğitimi ile daha çok annesi ilgilendi. Babasının ilk halifelik yıllarında yönetim ve askerlik deneyimi kazandırıcı olayların içinde bulundu. Ünlü Arap komutanlarından Hazım b. Hüzeymâ ile, Horasan Valisi Abdül-cebbar b. Abdurrahman’a karşı açılan sefere gitti. 759-760 yıllarında Taberistan üzerine gönderilen ordularda komutan olarak bulundu. Bu bölgenin Abba-siler’e bağlanmasında yararlığı görüldü.

Halife Mansur, veliaht İsa b. Musa’yı kandırarak veliahtlıktan vazgeçirtti ve Mehdi’ye halifelik yolunu açtı. Mehdi, bir süre Irak-ı Acem’de ve halifelik merkezi Haşimiye’de kaldıktan sonra Rey’e gitti. Bu bölgenin genel valiliğinde bulundu. Yöneticiliği sırasında halka karşı son derece yumuşak davranması ile kendisini sevdirdi. Mansur’un ölümü üzerine Bağdat’a gelerek Ekim 775’te halife oldu.

On yıl süren halifeliğinin ilk yıllarında en önemli sorun, Horasan’da yeniden başlayan ayaklanmalar oldu. Ayrıca ‘Mansur döneminde başlatılan Bizans’a yönelik seferlere de ağırlık verildi. Doğudaki ve batıdaki bu etkinlikler, daha kuruluş aşamasında olan Abbasi Devleti’ni mali yönden sarstı.

Bu yıllarda, Göktürk Devleti’nin yıkılması üzerine Afganistan’a göçen Oğuzlar, batıya doğru önü alınmaz bir nüfus dalgalanmasına neden oldular. İran’daki Abbasi birlikleri bu göçleri dizginlemeye çalıştı. Ayrıca Semerkant garnizonundaki birlikler de Uygurlar’la savaştılar. Bizans topraklan içinde de Ankara’ya kadar akınlar yapan Abbasi orduları talanlarda bulundular. 779’a değin üstünlüğünü koruyan Abbasiler’e karşı Mikhael Lakhanodrakon komutasındaki Bizans ordusu Suriye’deki Abbasi garnizonlarını yakıp yıkarak ilerledi. Bizans’ın bu başarısı, Mehdi için sarsıcı oldu. 780’de büyük bir ordunun başında sefere çıktı. Geleceğin halifesi olarak yetişmesine özen gösterdiği oğlu Harun’u ve özel danışmanı er-Râbi b. Yunus’u da yanında bulundurdu. Öncü birlikleri İstanbul’a dek ilerlediler. İmparatoriçe irene, Abbasiler’e vergi vermeyi kabul etti.