Mecelle-i Umur-ı Belediyye Nedir, Yazarı, Konusu, Hakkında Bilgi

Mecelle-i Umûr-i Belediyye. Osman Nuri Ergin’in (ö. 1961) belediyecilik, şehir ve medeniyet tarihiyle ilgili eseri.

Adının işaret ettiği alanın ötesinde eser din, kültür, sanat, siyaset, iktisat, mües­seseler ve medeniyet tarihi hakkında in­sanlık mirasını yer yer mukayeseli olarak değerlendiren bir külliyattır. Aynı zaman­da Türkiye’de belediyecilik alanında İlk ve en kapsamlı çalışma olma özelliğini hâlâ korumaktadır. Yirmi iki yıllık belediye me­muriyet hayatı bulunan Osman Nuri pek çok evrak ve belgeyi toplayarak bir arşiv oluşturmuş, bu çalışma kendisine zengin ve sağlam bir zemin hazırlamıştır. Bu ar­şivin yanı sıra konuyla ilgili Doğu ve Batı’daki temel kaynakları kullanarak, ayrı­ca şahsî tecrübelerini, özel bilgilerini, ya­zışmalarını değerlendirerek 4722 sayfayı bulan bir külliyat ortaya çıkarmıştır. Ese­rin 1776 sayfa tutan ilk cildi telif olup di­ğer ciltleri ferman, irade, kanun, nizam, talimat, imtiyâzât, mukavelât vb. metin­leri ihtiva etmektedir. Mecelle, müelli­fin şehir ve belediyecilik tarihiyle İlgili ya­yımladığı ondan fazia eserin en önemlisi olduğu gibi muhtevası, telif tarzı, kaynak kullanımı ve hacmi itibariyle bu alanda dünya dillerindeki metinler arasında da ayrı bir yeri vardır.

Mukaddimede Mecelle-i Umûr-ı Belediyye’nin nasıl ortaya çıktığını anlatan Osman Nuri. II. Meşrutiyetin ardından hükümet ve devlet teşkilâtı arasında belediyenin konumunu gösteren çalış­malara başlandığı sırada kendisinin şeh­remaneti arşivini düzenlemekle görevli Hazîne-i Evrak başkâtipliğine tayin edil­diğini, karşılaştığı engellemelere rağmen önce il, III ve IV. ciltleri kısa sürede ta­mamladığını, V. cildin araya savaşın gir­mesi yüzünden dört yıl sonra hazır olabil­diğini, son olarak da eserin teorik çerçe­vesini teşkil eden 1. cildi telif ettiğini söy­lemektedir.

Çalışmanın en özgün ve önemli kısmını oluşturan, “Târîh-İ Teşkîlât-ı Belediyye” başlıklı I. cildi beş kısma ve her kısım bab ve fasıllara ayrılmıştır. Mukaddimenin ar­kasından belediye kavramı hakkında bilgi verilmekte, ardından birinci kısım başla­maktadır. Bu ciltte yer alan bazı başlıklar Batı’da şehir ve belediye teşkilâtı tarihi, İslâm kültüründe belediyeye dair husus­lar, İslâm ülkelerinde belde ve belediye işleriyle ilgili görevliler, esnaf teşkilâtlan, halkın iaşesi ve narh işlerine dair mese­leler, zabıta görevleri ve tarihçesi, imar, inşa. yol tahsisi ve itfaiye teşkilâtı gibi hu­suslar yer almaktadır. Eserin üçüncü kıs­mı asıl konuyu oluşturan Osmanlı toprak­larında belediye teşkilâtına ayrılmıştır. İlk planlamada cildin sonunda İstanbul şehreminlerinin hal tercümesinin yazıl­ması düşünülmüş ve bununla ilgili çalış­ma tamamlanmışken hacim yüzünden bundan vazgeçilerek sadece şehremin­lerinin isimlerini ve görev sürelerini bildi­ren liste ile yetinilmiştir. I. cildin sonunda isim. münderecatve kaynaklara ait genel bir indeks vardır.